1948 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 29

/

21

lijkheid en doelmatigheid in de natuur beschouwd als een slag in de lucht, het intrappen van een open deur. Zulks met het oog op het feit, dat de natuurwetenschap in haar huidige phase toch wel van de waarde van de teleologische kenvormen overtuigd is, en zich van die kenvormen gaarne bedient. Het is echter mijns inziens toch de vraag of dijt van een betoog, zoals ik heb trachten te geven, (afgezien van het al of niet geslaagde ervan), zonder meer kan worden gezegd. Immers, ten eerste zit het mechanistisch materialisme ons diep in den geest. Dit heeft zich een diepe bedding gegraven in de geesten van de natuuronderzoekers. En althans in de medische kringen is het zo, dat, ook al hebben de kopstukken in de geneeskunde zich reeds lang van het materialisme afgewend, toch bij het gros der medici het materialistisch denken nog veelal toonaangevend is. DiL-is ten slotte niet te verwonderen, omdat de materialistische, mechanistische natuuropvatting een evangelie is naar den mens. En ten tweede vat de moderne wetenschap de teleologische kenvorm, het teleologische verstaan vooral op in heuristischen ziri^^ dat wil zeggen, ze heeft de bruikbaarheid begrepen en acht deze zienswijze nuttig om nieuwe samenhangen te trachten te vinden. Ze is als werkhypothese vruchtbaar. Dat wil niet zeggen, dat de moderne natuurwetenschap de teleologie in de natuur ook als een constitutief beginsel aanvaardt. Tussen de heuristische en de constitutieve opvatting van de teleologische natuurbeschouwing gaapt echter een wijde kloof. En ten derde ben ik er mij van bewust, dat ik in deze voordracht wellicht meer vragen heb opgeworpen dan beantwoord. Wanneer ik goed zie dan is er in de halve eeuw, dat onze vereniging gearbeid heeft, veel stukwerk verricht, maar ons heeft ontbroken de figuur, die natuurwetenschappelijk en natuurwijsge'rig van de schouderen en opwaarts hoger was dan al het volk. De figuur, die al die disperate werkstukken heeft samengevat tot een grootse synthese. En zo zou het niet zo heel moeilijk zijn om uit de beschouwing van het teleologisch vraagstuk een voorlopig werkprogram voor onze vereniging op te maken. Ik denk bij voorbeeld allereerst aan een critische beschouwing van de teleologie van K a n t . Door meer dan één wijsgeer is een afzonderlijk werk geleverd over de teleologie van K a n t . En V a n d e r K l a a u w hield over de uitwendige doelmatigheid bij dezen wijsgeer, zoals gezegd, een inaugurele rede. Een kritische diepgaande bespreking van Kant's behandeling van de doelmatigheid in de natuur zou wellicht nog tot verrassende aspecten aanleiding geven. Een ander thema, dat nog steeds wacht op een behandeling van onze zijde is het vormfunctievraagstuk, waarmede de Leidse hoog-

\

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen