1948 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 24

16 is voor de perceptie van geluidstrillingen. Dat is dus" wat men genoemd heeft het doelmatigheidsfeit. Dit doelmatigheidsfeit houdt dus in, dat men overal stuit op verhoudingen, die ons zonder meer als uiterst doelmatig Voorkomen; de teleologie is veelal onmiddellijk evident. Dit feit nu is ook door H a e c k e 1 ten volle erkend. Immers de vraag, die hij zich stelde, is deze: ,,Wie kann ein planvolles Gebaude sich selbst aufbauen, ohne Bauplan und ohne Baumeister?" Dat is voor hem de grote vraag. Hij erkent dus, dat er een ,,planvolles Gebaude" is, een planvol, zinvol geheel. En hij formuleert nu dus de cardinale vraag enigszins tendentieus, door niet te vragen, ,,correspondeert dat inderdaad met een plan of met een zin?" maar door te vragen: ,,hoe kan men dat plan, die zin, dat doel en de steller van dat doel omzeilen, hoe kan men de doelmatigheid van het gebouw^der natuur verklaren zonder plan en zonder planmaker?" In deze formulering van zijn vraag komt dus de antiteleologische stelling van H a e c k e 1 ten volle uit. En de historische betekenis van het Darwinisme, zoals dat door hem is voorgedragen, is ongetwijfeld gelegen in zijn felle, antiteleologische tendens. Het is duidelijk dat, wanneer men op deze wijze a priori iedere opzet uitsluit van de verklaring, men noodwendig terecht moet komen bij een verklaring door het toeval. En dat is dan ook de verklaring, ,waar H a e c k e 1 toe komt. Het toeval moet dan dus al die wonderlijke en verbazingwekkende organen en organismen tot stand gebracht hebben. Als critiek hierop kan men zeggen, dat dat toeval meer van ons begrip en meer van onze welwillendheid eist dan een teleologische verklaring door immanente of transcendente doelmatigheidscategorieën. Immers, men heeft terecht opgemerkt, dat men dan even goed het grote gedicht van Homerus de ,,Ilias" ontstaan kan denken uit een vat met ongesorteerde letters, dat omgeworpen wordt. Even^ min'als het ontstaan van de Ilias uit een willekeurige worp van letters ons begrijpelijk voorkomt, evenmin kan de verklaring door middel van het toeval alleen ons voldoen. En dat heeft tenslotte ook H a e c k e 1 gevoeld en ook hij komt niet uit zonder de invoering van enige teleologische begrippen, zoals aanpassing en doelmatigheid. Immers doelmatigheid, verkregen door aanpassing aan de omgeving, aan de omstandigheden en aan de eisen van het leven, veronderstelt een zekere mate van, desnoods onbewuste, doelstreving. En zo is tenslotte ook H a e c k e 1 ' s systeem niet geheel vrij van teleologische begrippen. 6.

Dysteteologi^ën. Het grote argument, dat altijd weer aangevoerd wordt.tegen een teleologische natuur- en wereldverklaring, zijn een aantal manifeste

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen