1971 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 215

G A. LINDEBOOM

163

Negen jaar na Boerhaaves dood, in 1747, verscheen anoniem te Leiden, waar La Mettrie toen opnieuw vertoefde, zijn opzienbarend boek L'homme machine, de mens een machine. Het veroorzaakte zoveel deining en golven van kritiek, dat de schrijver meende goed te doen in het begin van het volgend jaar, 1748, gevolg te geven aan de eervolle uitnodiging van de Pruisische koning Frederik de Grote om naar Berlijn te komen, waar hij met open armen ontvangen werd. Na zijn plotselinge dood, drie jaar later (11 november 1751), verwaardigde de koning zich zélf de Eloge op zijn geleerde protégé op te stellen om in de Berlijnse academie te worden voorgelezen. Ook de van Franse afkomst zijnde drukker Luzac, die voor de Raad van de Waalsche kerk te Leiden werd gedaagd en alle beschikbare exemplaren moest inleveren, dacht goed te doen een wijle naar het buitenland uit te wijken. Wat La Mettrie in zijn boek stelt is, dat alle vroegere pogingen om de natuur der ziel metafysisch te verklaren, gefaald hebben, en dat de mens, juist zoals het dier volgens Descartes een mechanisme — een automaton — is, waarin de psychische gebeurtenissen veroorzaakt worden door organische, of liever mechanische processen. Dat God bij de mens de onsterfelijke, rationele ziel met de door hem geschapen hoogst ingewikkelde machine van het lichaam op geheimzinnige wijze verbonden had, was een gedachte die voor Descartes, de trouwe katholiek, en voor de vrome Boerhaave voor de hand lag, niet echter voor La Mettrie. Hij trok in zekere zin de laatste consequentie die Boerhaa^•e nooit getrokken had, en nooit had kunnen of willen trekken, maar die toch wel op één of andere wijze samenhing met zijn mechanistische conceptie van het menselijk lichaam in zijn vorm en verrichting. Zo was Boerhaave, zijns ondanks en op onrechtstreekse wijze in zeker opzicht verantwoordelijk voor de conceptie van La Mettrie. La Mettrie, een mens ,,mit seinem Widerspruch", was zelf een hoog begaafd man met een bijzonder scherpzinnig intellect, en het was daaraan te danken, dat hij onmiddellijk de grootheid van Boerhaaves geest herkende. Met name bewonderde hij zijn Leidse leermeester als theoreticus, als de schepper \'an het comprehensieve stelsel der geneeskunde, waarin hij allerlei nieuwe feiten en ontdekkingen hun plaats wees. Verschillende malen heeft hij uiting gegeven aan zijn onverholen bewondering voor de man, die, zoals hij zegt, ,,in zijn geleerde lessen en goddelijke werken over de geneeskunde een helder licht had verspreid, dat twee duizend jaar studie en proefneming niet

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen