Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 9

1 keerd heeft het positivisme eerst, zijn stabiliseering en preciseering in de physica verkregen" •^')Het positivisme, dat Jordan hier bedoelt, gaat, gelijk hij zelf herhaaldelijk en uitdrukkelijk vermeldt, terug op Ernst Mach *). Het zijn inderdaad in het bijzonder Mach's opvattingen, die onder de physici beginnen door te werken en waaromheen de discussies over methode en waarde der physische kennis zich spinnen. Om deze discussies te kunnen verstaan is kennisneming van Mach's zienswijze dan ook noodzakelijke voorwaarde. In Mach's beschouwingswijze zijn twee hoofdmotieven duidelijk te herkennen. Hij heeft trouwens zelf, met de openhartigheid die hem kenmerkt, de herkomst ervan aangewezen ^). Op vijftienjarigen leeftijd las hij Kant's ,,Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik". Dit geschrift liet een onuitwischbaren indruk bij hem achter. Twee of drie jaar later werd (,,empfand") hij echter plotseling de overbodige (,,müszige") rol gewaar, die het ,,Ding an sich" speelt. Op een blijden zomerdag in het vrije veld vertoevend, verscheen hem opeens de wereld met zijn Ik als één samenhangende massa van gewaarwordingen (..Empfindungen") slechts in zijn Ik sterker samenhangend. Dit moment bepaalde voorgoed het sensualistisch motief in zijn latere zienswijze. Ook het tweede motief wordt in zijn jeugd reeds vastgelegd. Op het gymnasium in Weenen, leert hij in 1854 van zijn leeraar. Pater Wessely **), de evolutieleer van Lamarck kennen, waardoor hij voorbereid is om de in 1859 in druk verschijnende denkbeelden van Darwin snel en met overtuiging in zich op te nemen. Het evohitionistisch, nader het darwinistisch, motief is daardoor bepaald. Bij deze twee hoofdmotieven voegt zich dan, als gevolg van zijn gesprekken met den econoom E. Hermann, nog het economisch motief, dat echter geheel als een variatie op het darwinistisch thema wordt uitgewerkt. Tenslotte valt het functionalistisch motief op te merken, dat volgens Henning ") zelfs domineerend is, hoewel het door Mach zelf niet zoozeer wordt vooropgesteld. Opgemerkt dient hierbij, dat Mach zelf nooit zijn leer door één of meer philosophische slagwoorden heeft willen karakteriseeren, dat hij zelfs hardnekkig geweigerd heeft zijn leer een philosophic of zichzelf een philosoof te noemen ^). Het is intusschen eenmaal gebruikelijk geworden Mach's leer als positivisme te betitelen, om zijn eisch, dat de kennistheorie tot de laatste ons positief, dat is met onmiddellijke zekerheid gegeven ,,elementen" dient terug te gaan. Als ik dit gebruik in het vervolg van deze rede overneem, dan zij nadrukkelijk vastgesteld, dat ik geheel in het midden laat of dit gebruik door den volledigen inhoud

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen