GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

UIT DE HISTORIE

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

UIT DE HISTORIE

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

Oliver Cromwell.')

n.

Cromwell verovert de macbt.

Tien jaai- lang heeft Karel I zonder Parlement geregeerd. Maar in 1640 dwong hem ©en strijd met de Schotten, en de geldverlegenheid die daarvan het gevolg was, tot een opni©uw samenroepen van het Lagerhuis. Zonder dat te willen, gaf hij daarmee het sein tot een burgeroorlog, , die Engeland ruim tien jaar geteisterd heeft.

Het zou ons veel te ver voeren, de verschillende phasen van dezen wisselvalligen strijd na te gaan. : Ze zijn voor ons alleen van belang, in zoover CromweU er ©en rol in gespeeld heeft. En dat was waarlijk geen onbeteekenende rol!

Als vertegenwoordiger van zijn graafschap maakte hij deel uit van het Parlement, dat in 1640 bijeen kwam. De meerderheid bestond uit Presbyterianen, die de gelegenheid te baat namen, om lucht te geven aan de grieven en bezwaren, , die zich sinds jaren hadden opgehoopt. Wieldra was de strijd in voUen gang. En, daar geen der partijen bereid was om toe te geven, konden tenslotte alleen de wapenen de beslissing brengen.

Aanvankehjk behield Karel de overhand. Hij kon immers onvoorwaardeUjk vertrouwen op het leger, aangevoerd door bekwame en koningsgezinde generaals. Gemakkelijk bleven zij in de meerderheid tegenover de troepen, door het Parlement op de been gebracht. Daar kwam bij, dat vele ordeen rustlievende burgers, ook onder de Presbyterianen, er voor terugdeinsden om in verzet te komen tegen den wettigen vorst. Zelfs toen steeds duidelijker bleek, dat Karel in hooge mate onbetrouwbaar was, ea dat van hem geen inwilliging van gerechtvaardigde verlangens verwacht kon worden, ^ijn velen de voorkeur bhjven geven aan onderhandeHngen.

Maar in dagen van onrust en verwarring, wanneer de tegenstellingen op de spits worden geidreven, komt men met een politiek van geven en nemen en met beurtelings ja en neen zeegen niet verder. Halfslachtige maatregelen leiden dan naar den ondergang, en wie de kool èn de geit wil sparen, , verMest beide. Alleen van vastheid van overtuiging en van doortastend optreden is in tijden van crisis heil te verwachten. Het woord is dan aan mannen van het hout, waaruit CromweU was gesneden. Het v^oord, , en de daad !

Hij zag al spoedig in, dat ©en verzoening met den koning, waarbij tegelijk de politieke en godsdienstige vrijheid behouden zou bhjven, pas mogelijk kon worden, wanneer Karels leger verslagen zou zijn. Van dat oogenbUk af stond zijn gedragslijn vast. Terwijl het Parlement debatteerde en discussieerde, wist hij opdracht te verkrijgen tot de vorming van nieuwe troepen, en het leger, dat hij toen samenbracht, vormt ©en unicum in de wereldgeschiedenis. Het bestond grootendeels uit zorgvuldig uitgekozen mannen, bij voorkeur Independenten, die niet streden om roem te behalen, noch om soldij, maar voor wat zij als de zaak Gods beschouwden. In plaats van vloeken en drinken, de soldatenkwalen van ouds, kwamen in Cromwells legerkamp bijbellezing en gebed. Gewillig onderwierpen zich de „godzaUgen", zooals deze krijgslieden door hun tegenstanders spottend' betiteld werden, aan een ijzeren krijgstucht, en onder psalmgezang stortten zij zich in den strijd.

Maar met psalmen zingen en doodsverachting alléén drijft men een geroutineerden vijand niet op de vlucht. Het geheim van Cromwells succes lag in de kracht van het geloof, dat hem en zijn mannen bezielde, maar tevens daarin, dat delandedelman zich deed kennen als ©en veldheer van bijzondere bekwaamheid, die van alle omstandigheden en hulpmiddelen gebruik wist te maken om zijn doel te bereiken. Er wordt gezegd, dat hij eens tot zijn soldaten de vermaning gericht heeft: „Vertrouwt op God en houdt uw kruit droog". Misschien zijn deze woorden legendarisch, maar zij karakteriseeren volkomen den man, die ©en levende illustratie geweest is van de spreuk: Bid en werk.

Tegen Cromwell en zijn ijzeren ruiters bleek de bekwaamheid van 'skonings generaals op den duur niet bestand. Herhaaldelijk werden zij ver- Slagen, en dan kon CromweU weer een van zijn eigenaardige, half-technische, half-stichtelijke overwinningsrapporten naar het Parlement zenden. Die werden daar echter niet met onverdeelde vreugde aangehoord. Die heeren in Londen begrepen heel goed, dat hier een macht aan het ontstaan was, idie voor hun autoriteit ©en minstens even groot gevaar vormde als de verslagen koning. Al stond in naam het leger onder opperhoogheid van het Parlement, inderdaad was het niets anders dan een gewiUig werktuig in de handen van zijn aanvoerder. Het leed geen twijfel wie, in geval van ©en confüct, aan het langste eind zou trekken.

Reeds vóór dat Karels streven naar onbeperkte macht hem kroon en leven had doen verliezen op het schavot, was het tot ©en botsinj gekomen tus- 'schen zijn overwinnaars onderling. Immers, bet Parlement was nog steeds presbyteriaansch, het leger daarentegen independenüstisch gezind. Voor CromweU en de zijnen zou de strijd vergeefs gestreden zijn, indien de vorstelijke willekeur slechts plaats zou maken voor een presbyteriaansch dwangbewind door het Parlement. Ingezet werd de strijd met een opmarsch van het leger naar (Londen in 1646. Van dat oogenblik af dateert feitelijk Cromwells dictatuur. Want wel heeft het Parlement nog meermalen getracht hem den voet dwars te zetten, maar zoodra dat hem te lastig werd stuxuide hij 't naar huis, en zoo heeft twaalf jaar lang het lot van Engelanid gerust in de handen

van één man.


1) Vrijwel ongewijzigde tekst van een radio-lezing, voor de N.C.R.V. gehouden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 11 oktober 1935

De Reformatie | 8 Pagina's

UIT DE HISTORIE

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 11 oktober 1935

De Reformatie | 8 Pagina's