GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

De achtergrond van een radicale onderwijsvernieuwing. III.

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De achtergrond van een radicale onderwijsvernieuwing. III.

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Geen waardeering voor Kerk, dogma, confessie en de sacramenten.

Deze individualisten, die de religie innerlijk, z.g.n. geestelijk willen opvatten, hechten geen waarde aari , een kerk, confessie, dogma, evenmin als aan de sacramenten. Christus stichtte immers geen kerk. ^°) Hij riep zijn volgelingen op tot een nieuwe levenswijze, het bouwen van het Koninkrijk Gods hier op aard? . „De nieuwe Kerk, de geestelijke Kerk waarnaar wij zoeken, moét gebaseerd zijn op levende geest en scheppende kracht". ^'')

Wij hebben ook geen geloofsbelijdenissen noodig. Die zijn slechts historische illustraties van den groeten geestelijken strijd, mijlpalen in het ontwikkelingsproces der menschelijke ziel.''^)

Geen confessie, maar de vrije, individueele geloofsovertuiging. Want, „de mens, die werkelijk eerlijk godsdienstig wil zijn, die werkelijk Christus wil vol­ gen, moet vrij zijn te geloven wat hij in zijn diepste wezen weet waar te zijn". 2^)

In plaats van het dogma moet komen de ervaring. „Niet het zich houden aan allerlei leerstukken, doch een innerlijke, herscheppende ervaring van God", was het levenswoord van George Fox. ^^)

Volgens de Quakers zou Luther ook dien weg ingeslagen zijn, maar in het verloop der Refo|rmatie kreeg het oude dogma van de Kerk weer de overhand. Fox ging niet den weg van Luther maar van Jacob Boehme.

Wat de sacramenten betreft, die waren volgens Fox evenals de dogma's en confessies dood hout uit de woestijnperiode der kerk. ^'^) Niet doop en avondmaal, maar de voetwassching (Joh. 13) is hem een sacrament. Evenwel niet om die als een ceremonie te herhalen, maar om de diepere geestelijke beteekenis ervan in practijk te brengen. ^^)

Beroep op het evangelie van Johannes.

Deze menschen van de innerlijke, geestelijke religie vonden in 't Johamies-evangelie „het charter van hun geloot". De groote woorden waarin zij aan hun godsdienstig leven uiting geven, zijn alle uit het vierde evangelie afkomstig: licht, waaft-heid, leven, liefde, geest, weg.

De kern van hun geloof vinden zij in Joh. 4 : 24: od is een Geest, en die Hem aanbidden, moeten Hem aanbidden in geest en waarheid. Hun toekomstverwaclhting in Joh. 16 : 13: anneer de Geest der waarheid gekomen zal zijn, zal Hij u leiden in alle waarheid.

Het Christendom, meent de Quaker, is geen godsdienst van bevelen en ordinantiën, maar van leven en geest.

Dat meent hij te vinden in het Johannes-evemgelie^"), „het geliefkoosde evangelie der mystici".

De kern van het Christendom vindt hij uitgedrukt in het gesprek over het brood des levens (Joh. 6), waarin werd uiteengezet volgens hem, „hoe een beperkt menselijk leven deel kon hebben aan het goddelijk Leven" en dat was voor hem de belangrijkste vraag, die er ter wereld kon bestaan. *') Christus roept hier op tot een nieuw en hooger leven. De Quaker ziet in hem niet den Messias, die voldoening schenkt aan Gods geschonden recht, maar „Eén, die in menselijke gestalte, gelijk wij zelven, Zijn leven schenkt aan de mensen, opdat zij daaruit zullen leven, ons een levensweg openbaart, dien wij aUen kunnen inslaan, ons een liefde toont, waaraan wij allen deel kunnen hebben; als Eén, die door Zijn geest in ons tot een levende kracht kan worden, zoodat Zijn leven wordt overgedragen op en voortgezet in ons".^**)

In het Johannes-evangelie meende hij te vinden „hoe het mensenleven door de Geest kan worden opgestuwd tot een goddelijk peil"^*), „dat een gebrekkig mens levend orgaan wordt voor het goddelijk leven". "O)

Monisme dier Quakers.

Dat deze opvatting weinig met schriftuurlijk Christendom te maken heeft blijkt ook uit de monistische denkwijze der Quakers. Want volgens Rufus Jones „is de verdeling van het universum in twee streng gescheiden werelden, een ongoddelijke helft hier beneden, waar wij wonen, en een bovennatuurlijke helft, daarginds, waar God woont in verre en eenzame glorie, 'n primitieve en middeleeuwse opvatting". ^^)

De Quakers waren op grond van hun ei-varing overtuigd, en zijn nog altijd overtuigd, „dat dit kleine beekje van ons eigen individuele leven ergens op de een of andere wijze in verbinding staat met de Oceaan des Geestes, van welks getijden wij de weerslag ondervinden en die ons de golfslag der eeuwige werkelijkheid doen gevoelen. De stroming gaat in beide richtingen en het zoeken komt van beide kanten. Wij trachten boven ons kleine, gebrekkige leventje uit te komen en pogen in contact te komen en verbinding te onderhouden met het goddelijk getijde, en het Centrale Leven in het hart der dingen stuwt steeds weer onze levens binnen".

De Quaker gaat uit van het geloof, „dat wij allen in contact staan met een dieper Leven 'en in verbinding staan met die eeuwige zee, waaruit wij zijn voortgekomen". 32) .

De Quaker-wijdingssamenkomst.

Hiervan uitgaande is de godsdienst der Quakers „in de eerste plaats gericht op de cultivering en de ontwikkeling van het innerlijk leven en op dit onmiddellijk contact met God. Zij zoeken die mystieke ervaring in de z.g. Quaker-wijdingssamenkomst, die in haar zuiverste vorm de kern en de grondslag vormt van heel het leven der Quakers".

„De samenkomst wordt gehouden op de basis van geestelijke democratie, en indien al gesproken wordt, heeft iedereen het recht dit te doen". '^)

In den regel begint men met stilte. Deze periode van afwachtend zwijgen is een „zich concentreren en naar de diepte afsteken". Na dezen zelfinkeer ervaart men volgens Jones, „collectief een hogere tegenwoordigheid, een gevoel van eerbied en ontzag, en een zich gezamenlijk uitstrekken o» in aanraking te komen met het uitstromende Leven des Geestes. Hiet is een mystische groepservaring van een milde en onextatischer soort. Er ontstaat een eenheid waardoor allen gedragen worden". In deze samenkomsten voelt men „de stroom van den levenden Geest onder de oppervlakte der zwijgende vergadering ruisen". 34)

Wel ver is deze pantheïstische mystiek van 't eenvoudig Schriftgeloof verwijderd. Want de Geest bindt Zich aan Zijn Woord. En hier wordt de grens tusschen Schepper en schepsel uitgewischt, want, zegt Jones: „Overal, waar geestelijke werkingen openbaar worden werken God en mens samen en vormen een eenheid, zoals de holle en bolle kant van een cirkelboog beide onverbrekelijk met de cirkel verbonden zijn". 35)

De Quaker zaken-vergadering.

Naast de wijdingssamenkomst is er ook nog de Quaker-zakenvergadering, waarop men de zakelijke aangelegenheden afdoet. Ze begint en eindigt eveneens met een periode van stilte, soms gevolgd door gebed. Men tracht er de zaken af te doen , , op het hoge geestelijke peil, dat de wijdingssamenkomst kenmerkt"."")

Hef gaat daar zeer democratisch toe. Een voorzitter is er niet, alleen een schrijver.

„Ieder kan vrijuit zijn mening zeggen. Tenslotte tracht de schrijver het gevoelen der vergadering te formuleren. Is er eenheid op dat punt, dan is de zaak afgedaan en kan een volgend pimt aan de orde gesteld worden. Van een minderheid en een meerderheid kan hier feitelijk niet gesproken worden, want de groep als geheel tracht steeds om tot overeenstemming te komen". 37)

Het is deze methode, die Kees Boeke heeft overgenomen voor zijn Bespreking in de Kindergemeenschap.


19) id. bl. 21.

20) id. bl. 23, 24

21) id. bl. 16.

22) id. bl. 15.

23) id. bl. 61.

24) id. bl. 91.

25) id. bl. 92.

26) id. bl. 102.

27) id. bl. 94.

28) id. bl. 95.

29) id. bl. 96.

30) id. bl. 65.

31) id. bl. 70.

32) id. bl. 71.

33) id. bl. 71, 72.

34) id. bl. 73.

35) id. bl. 77.

36) id. bl. 83.

37) id. bl. 84.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 17 april 1948

De Reformatie | 8 Pagina's

De achtergrond van een radicale onderwijsvernieuwing. III.

Bekijk de hele uitgave van zaterdag 17 april 1948

De Reformatie | 8 Pagina's