VU Magazine 1972 - pagina 540

en het was alzo. En God maakte het dat de Evolutie niet slechts atheïstisch, maar anti-theïstisch is, en op alle religie als menselijk zelfbedrog de ban legt. Dan weet ge, dat ge met mannen te doen hebt, en kan men beiderzijds zich inrichten op de nieuw afgebakende toestand,' zo stelde Kuyper het in 1899 bij een aan de Evolutie gewijde rede bij de rectoraatsoverdracht. Maar een gaatje hield hij toch nog wel degelijk open. Prof. Kuitert (mei 1968 op VU-avond Leeuwarden): 'Er zijn mensen die zeggen, Kuyper was daar dan toch maar op tegen. Ja, dat was hij ook, maar hij was wel zo verstandig een gaatje open te houden en in een van zijn redevoeringen te zeggen: als er natuurlijk een evolutieleer zou bestaan die aan God de eer zou laten van het Schepperzijn, dan zou ik geen bezwaar hebben. Ik vind dat nog altijd een heel waardevolle regel; iets om over na te denken. Je kunt een evolutieleer opzetten om God als Schepper van zijn voetstuk te stoten, maar je kunt ook een evolutieleer opzetten, die eenvoudig probeert de werkelijkheid na te tekenen; helemaal niet met de bedoeling om God van zijn Schepperszetel te verstoten.' inderdaad rs weggezakt uit het gereformeerde geheugen Kuypersja 'zonder voorbehoud' in zijn Evolutierede op de vraag 'of de Religie als zodanig een spontane ontplooiing van de soorten in het organische leven uit de cytode of uit de kerncel toelaat'.

de Bouwmeester blijve, is Hij ook in de keuze van den bouwstijl de Vrijmachtige. Had het dus God beliefd niet zelf de soorten te scheppen, maar soort uit soort te doen opkomen, door dat Hij de voorafgaande soort op de productie van het hooger volgende had aangelegd, de Schepping zou er even wonderbaar om zijn,' aldus Kuyper. Een 'Evolutionistische schepping Gods' achtte Kuyper best denkbaar. Sterker nog, in zijn rede merkte hij op 'dat de Scheppingsorde van de Schrift het dramatisch optreden van nieuwe wezens eer afsnijdt dan aanbeveelt. Er staat, dat "de aarde voortbracht kruid zaadzaaiende naar zijn aard" en zoo ook dat "de aarde voortbracht het vee en het kruipend gedierte", niet dat ze door God als stukken op het schaakbord, op den aardbodem werden neergezet.' Het was het Evolutiedogma dat het bestaan van een Schepper ontkende en dat van de Evolutietheorie een leer maakte, waartegen Kuyper zich fel verzette. 'De mensch is en blijft geschapen naar den beelde Gods, en niet de aard van het dier heeft ons wenselijk wezen bepaald.' Scherp speurde hij het vaderlandse erf af naar uitlatingen waarin de grens tussen mens en dier werd vervaagd. Zo signaleerde hij in zijn rede 'Verflauwing der grenzen' rectoraatsoverdracht (VU -1892) 'hoe de nieuwe Rotterdamsche Courant onlangs reeds van den Orang-Oetang uit de Diergaarde meldde, dat hij niet doodgegaan, niet gestorven, maar overleden was.'

'Niet onzen stijl zullen we aan den Oppersten Bouwmeester van het Heelal opdringen. Mits Hij, niet in schijn, doch in wezen

Recht van de sterkste

Omslag van de rede Evolutie van Abraham Kuyper bij de rectoraatsoverdracht in 1899.

H\ni,r

1!'

A

K 1. \

r!l{

I' !• R

L. L

't Was echter niet alleen de grensvervaging tussen mens en dier, die Kuyper duchtte, maar ook bedenkelijke opvattingen van hen die met Darwins theorie aan de haal waren gegaan en daaruit een soort zedelijk 'recht van de sterkste' filterden. Kuyper: 'En de anti-these tussen de christelijke religie en de Evolutieleer ligt volstrekt niet alleen in de beweerde opkomst van de mens uit de Chimpansee, maar veel principiëler in de beide heel het leven beheersende vragen: Vooreerst of de sterkere zich over het zwakkere te ontfermen heeft, of wel het zwakkere, niet maar mag maar moet verpletteren. En voorts in die andere vraag naar soort of individu, die in de korte tegenstelling van de Selectie der Evolutie met de Electie der Schrift haar scherpste uitdrukking vindt. Selectie doelt op soortbehoud, Electie is verkiezing van personen.' Zo dwaas was beduchtheid voor snel opkomende levensbeschouwingen toch niet.

Wens Bij de rectoraatsoverdracht in 1899, toen 20

gedierte naar zijn aan hij zijn rede Evolutie uitsprak, onderstreepte hij het belang van een Natuurkundige Faculteit. 'Een kundig botanicus, zoöloog, of anthropoloog is, zullen we in de worsteling der geesten niet achteraan komen, voor onze Universiteit een volstrekte behoefte.' Het zou echter tot 1930 duren voordat de Vrije Universiteit zou starten met de Wis- en Natuurkunde Faculteit, maar de toen benoemde hoogleraar prof. dr. G. J. Sizoo kon evenmin doen, wat de kapitein van de Beagle van Darwin verwachtte, namelijk het natuur-historisch 'gelijk' van de Bijbel bewijzen. Op de VU-dag 29 maart 1968 in Den Haag haalde hij daaraan herinneringen op. 'We hebben niet bewezen dat de aarde maar 6000 jaar oud was, maar ik garandeer U dat er omstreeks 1930 mensen waren, die dachten dat dat nu de taak zou zijn van de wis- en natuurkundefaculteit aan de VU.' Persberichten over vondsten ouder dan pakweg 8000 jaar verdwenen in die dagen nog systematisch in de prullenmanden van de redacties der protestants-christelijke bladen. Die kónden niet waar zijn volgens vele abonnees en waarom dan risico's gelopen van bedankjes? De afzetting van dr. J. G. Geelkerken als predikant van de gereformeerde kerken, omdat deze betwijfeld had of de slang in het Genesis-verhaal wel een 'zintuigelijk waarneembare' werkelijkheid was geweest (1926), lag nog vers in het geheugen toen de natuurkundefaculteit aan de VU startte. De toen benoemde hoogleraar, thans emeritus en voorzitter van de 'Vereniging', beleefde meteen al een benauwd ogenblik. Prof. Sizoo (op vu-avond 1968 in Den Haag): 'Toen ik in 1930 hoogleraar werd aan de VU werd mij buiten de universiteit gevraagd een boekje te schrijven over radio-activiteit. Toen heb ik gezegd: dat is erg moeilijk, want ik ben pas hoogleraar en als ik dat doe, dan moet ik schrijven dat de aarde volgens de radio-actieve methode van ouderdomsbepaling twee a drie miljard jaar oud is en nu ben ik pas hoogleraar en dat is wat moeilijk. Degene die de vraag gesteld had, was toen erg boos op me. Die zei: zie je nu wel, nu ben je hoogleraar aan de VU en nu durf je niet. Ik ben toen naar mijn theologische collega's gegaan en met name naar prof. Van Gelderen. Ik zei: ik zit met deze vraag. Toen was z'n antwoord: watje schrijven wilt, kun je dat wetenschappelijk verantwoorden ? Ik zei: ja, anders zou ik het niet schrijven. Hij zei: schrijf dan rustig dat boekje; dat zogenaamde eenvoudige gereformeerde volk is veel wijzer dan dominees denken. We hebben toen binnen het

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen