VU Magazine 1976 - pagina 150

] ^ magazine 16

Dr. Roelf Haan:

Het school boek vervolgd De vorige maand werd op deze pagina het schoolboek van de tienjarige Argentijnse kinderen geciteerd, namelijk waar het ging over de geestelijke en lijfelijke onderwerping van de Zuidamerikaanse indiaan, in het roemruchte tijdvak van conquisia en colonizacion, verovering en kolonisatie. De wijze waarop de autochtone bewoner van Zuid-Amerika in de schoolboeken wordt gepresenteerd houdt het midden tussen een soort van prehistorische en biologische benadering; de plaatjes en commentaren doen denken aan een oudheidkundig museum en aan Artis tegelijk. De enigszins verder gevorderde middelbare scholier, die ik hierover vroeg ontkende heftig dit gebrek aan aandacht voor de oudste Argentijnen: maar naar mijn indruk doelde zij alleen maar op nog meer prehistorie en nog meer biologie. Het schort niet zozeer aan de kwantiteit van de belangstelling (dat ook), maar vooral aan de kwaliteit.,, Voor de grote meerderheid van de inwoners van de A rgentijnse Republiek", schrijft een hoogleraar in de anthropologie van de Universiteit van Buenos Aires,,,var men de autochtone bewoners zelfs nauwelijks een vervaagde herinnering uit hun schoolboeken, in verband staande met de verhalen over de Conquista en de vorming van de natie. Velen zullen verbaasdzijn te vernemen dat er nog meer dan 150.000 oorspronkelijke A rgentijnen bestaan". Maar deze ,,inhoorlingen"\ormen voor de pers geen interessant nieuws; veel exotischer schouwspel bieden de fotoreportages in de weekbladen o\er de „wilden" van het Braziliaanse Amazonegebied. Wie evenwel geïnformeerd wil worden over De situatie van de indiaan in Zuid-Amerika, raadplege liever het gelijknamige boek dat in hetSpaans, Portugees en Engels in 1971 / '72 werd gepubliceerd onder auspiciën van het Programma ter Bestrijding van het Racisme(PCR) van de Wereldraad van Kerken. Dit boek bevat het materiaal dat werd bijeengebracht ten behoeve van een in januari 197! op Barbados gehouden symposium, met Öe organisatorische medewerking van de Afdeling Ethnologic van de U niversiteit van Bern. De meest invloedrijke publicatie is onge-

twijfeld het schoolboek; de meest onthul/enc/e het Wereldraad-boek. Het onderwerp is uiteraard in het officiële Zuid-Amerika weinig populair. Men ziet wel het externe kolonialisme van de zijde van het kapitalistische wereldcentrum, met name de Verenigde Staten (inderdaad een bij na allesbeheersende realiteit in de economie en de politiek van het continent) maar spreekt tegelijkertijd liever niet over het interne kolonialisme jegensde indiaan. En toch bestaat ook dit levensgroot: geen duidelijker bewijs dan de ontkenning van het probleem, bij voorbeeld door de blanke Argentijnen. Armoede bestaat niet in dit land — zo hoorde ik deze week de leverancier van mijn Renault 6 verklaren — en waar die bestaat is het eigen schuld. Argentinië is immers schatrijk aan bestaansbronnen. En de indiaan uit noorden bij voorbeeld? vroeg ik. Die inheemse mensen zij n gewoon lui en genotzuchtig, luidde het antwoord. Het is als of men een oude Nederlands-I ndiëganger hoort spreken; het is de geijkte rationalisatie van de koloniale situatie. Laten we ze nog eens beide aan het woord laten: het schoolboek, met zijn (selectieve) belangstelling voor het verleden, en de maatschappij-kritische anthropologen, die uit het verleden iets willen aantonen in het heden. {Deze ioevoegmg,, maatschappij-kritische" is bepalend voor de benadering: zonder deze immers vervaagt inderdaad spoedig het verschil tussen anthropologie en biologie, een soort van ongegeneerde pottenkijkerij). De deskundigen die in Barbados bijeen waren bestudeerden de indianen van buiten het Andesgebied; dit zijn in het algemeen de meest vergeten en meest onderdrukte groepen. 1 n Argentinië zijn dat voornamelijk de bewoners van de C/?flco-vlakte in het noorden, nu ongeveer 50.000 irt getaL Een van hen kwam hier de vorige maand reeds aan het woord, //e/jc/jooZ/joe/c.-,,De Spaanse conquistadores waren de eersten (!) die het Chacogebied doorkruisten en onderzochten. De penetratie van de blanke mens was moeilijk; de dieren, het oerwouden de indianen vormden een constant gevaar". H ier is hij weer: de „inboorling" als struikelblok

voor de exploitatie van het land, de economische ontwikkeling. Hierin verschilt de geschiedschrijving in Zuid-Amerika niet van die in Noord-Amerika. Ik herinner mij de inscriptie die. eveneens ter lering van de natie, te lezen staat aan de kant van de grote autoweg die van west naar oost door de staat Kansa loopt en die het feit in herinnering moest brengen dat langs deze route ooit de vaderlandse pioniers oostwaarts waren getrokken, een onderneming die vol was geweest van tegenslagen:,,cholera, sterfte en indianen". ,, Indiaan' als synoniem van,, obstakel". Men mist in de officiële voorlichting hoegenaamd iedere verwijzing naar de grootschalige, nog steeds voortdurende genocide die het gehele halfrond heeft gekend als gevolg van de komst van de Europeanen. Historie-onderzoekers hebben vastgesteld dat de 70-90 miljoen Azteken, Inca's en Maya's, die LatijnsAmerika bewoonden bij de intrede van de Spaanse conquistador, 150 jaar later waren gereduceerd tot niet meer dan 3 1 /2 miljoen. Maar terug naar de Chaco. Het Barbados-Symposium schetst een desolaat beeld van de toestand. De oorspronkelijke economie van de Chaco-bewoners is vernietigd, met name door de extensieve (= veel land verslindende) katoenbouw en veeteelt van de Europese immigranten. De vegetatie is vernield door geiten en koeien die lang geleden door de Jezuiten werden ingevoerd. Beroofd van hun authentieke middelen van bestaanziende indianen zich genoodzaakt tot verkoop van hun arbeidskracht aan de bezetter van hun land, veelal in de vorm van gastarbeid in de suiker- of katoen- of houtindustrie. De arbeidsvoorwaarden tarten alle beschrijving: tien tot veertien urige werkdagen, betaling (ver beneden-minimaal) in goederen (zoals alcohol) die men te r plaatse moet nuttigen of tegen een spotprijs weer moet verkopen. Zelfstandig geproduceerd handwerk levert een inkomen van hoogstens 150 dollar perjaarper gezin en wordt door de opkopermonopolist met 900 % winst verkocht aan het publiek in Buenos A ires. Het meest zichtbaar is de armoede rondom de steden; de politie beschermt de blanke nietzelden ook de moordenaar. Tuberculose en syphilis en andere door de blanke gemeenschappen bij na geheel aangetast.,, Het is niet ongebruikelijk dejagers van de Chaco op jacht te zien naar voedsel uit de vuilnisbakken van hun veroveraars". Anthropologie bestaat in Argentinië; maar, aldus dejuist geciteerde vertegenwoordiger van het vak, ,,volkomen afgesneden van de actuele nationaal-economische situatie".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen