VU Magazine 1981 - pagina 363

werken doe je om te kunnen consumeren en onderwijs volg je weer om te kunnen werken. Door deze sterk praktische gerichtheid van het onderwijs vallen algemeen voorkomende vakken uit de boot. Onze historische onwetendheid wordt zo verergerd, hetgeen weer versterkt wordt door de pseudo-gebeurtenissen die ons door de massa-communicatie wordt voorgeschoteld. Het gericht zijn op het hier en nu maakt dat we angstig zijn voor de ouderdom en de dood. Lasch ziet een analoog met de industrie, waar produkten steeds sneller uit de roulatie genomen worden; hetzelfde gebeurt in de maatschappij met oude mensen. Het gevolg is dat een nieuwe elite — de therapeutisch deskundigen — de macht heeft, maar die verbergt achter een anti-elitische ideologie. Deze macht wordt op subtiele wijze gebruikt om mensen te manipuleren, door ze bij voorbeeld terloops te veroordelen: zo nam men op het Voedingsbureau aan dat de Nederlander „ de/7and//c/ifte" met het ontbijt. De norm van de deskundige is de enig juiste. De macht die zo is ontstaan is zo diffuus dat het veelal ongrijpbaar is, laat staan dat de mensen in opstand komen, aldus Lasch. Zo zijn we weer terug bij de aktie Nederland Oké. In termen als massaal gezond leven betekent massaal een optelsom van individuen. Als we bewust gezond gaan leven, zo zegt de nota, voorkomen we menselijk leed en bevorderen we menselijk geluk. Hier komt een andere vooronderstelling van onze cultuur naar voren: de idee van de te allen tijde rationale mens; het bekende,, //f denk dus ik öen " van Descartes. Al die rationele, wetenschappelijke feiten over,,leven" dienen ergens voor. Dus moeten we öevvusf gezond gaan leven (de nota) danwel bewustXoe zijn aan inlichtingen over voeding (het voedingsbureau). Als we het goed begrijpen gaat voortaan alles bewust. Juist op dit punt schort er nog iets aan, want alle kennis over slechte gewoonten wordt nog niet omgezet in daden. Zelfs bij een ernstige, mogelijk dodelijk aflopende ziekte — een zeer concrete situatie vergeleken met preventief werken — is het opvallend dat technische informatie niet aanslaat. Dit wordt vaak uitgelegd door te zeggen dat mensen te weinig kennis hebben over het eigen

Schimmige omschrijving van gezondheid vu-Magazine 10 (1981) 9 (oktober)

lichaam, maar dat zou wel eens naast de waarheid kunnen zijn. Een neurochirurg vertelt dat zelfs bij collega's die hij behandelt — zij zijn ingevoerd in de terminologie en hebben de kennis — zijn informatie niet aanslaat: in ,,De klokken van Bicêtre" slaat de informatie van de behandelende vriend niet aan bij de waarlijk niet totaal ondeskundige hoofdpersoon:,, We spreken niet dezelfde taal, het is een dialoog tussen doven, voor zover men over een dialoog kan spreken." Hi] beschrijft datwat er gebeurt, hem niet aangaat, zelfs al gebeurt het in zijn lichaam. Ook Gerrit Achterberg schetste dit probleem in een gedicht. Het is duidelijk dat verlangd wordt dat de

René Magritte zet aan het denken over het vanzelfsprekende: „Nachten dag".

patiënt rationeel nadenkt over een derde, zijn lichaam. Dat is nu de mondigheid waarover we het hebben als we roepen om informatie, terwijl de informatie zelf vervreemd is van het leven. Herman Hesse zegt in zijn boek Kuren (1924) over een ontmoeting met een arts: ,,De arts had een aantal uitdrukkingen uit de medische geheimtaal op zijn repertoir, die ik slechts bij benadering kon ontcijferen, maar die zijn mededelingen zeer ten goede kwamen bij wijze van versiering en zijn positie ten opzichte van mij merkbaar verstevigden." Het staat nog lang niet vast dat als de medische (deskundige i.h.a.) geheimtaal niet meer gesproken wordt, de macht van de deskundige zal zijn verdwenen; integendeel waarschijnlijk! Hoe kunnen we een andere kijk op het leven krijgen dan nu, waarin het lijkt of het een sequentie van op zich afzonderlijke gebeurtenissen is? Hesse zegt daarover dat in het hedendaagse leven (1924), als tegenwicht tegen de uitsluitende cultus van arbeid en geld.

het openstaan voor het toeval, het vertrouwen in de grillen van het lot beslist wenselijk is, iets waar wij allen veel behoefte aan hebben. Dit houdt in dat we op zijn minsteen beter besef moeten hebben dat we kwetsbaar zijn, dat we dood kunnen, jazullen, gaan, dat mislukkingen ook bij het leven horen, dat ziekte ook bij het leven hoort. Het paradoxale van de hoofdpersoon uit,,De klokken van Bicêtre" is dat hij, na 54 jaar, tot de ontdekking komt dat hij leeft door zijn ziekte. Hij is dan ook niet exclusief lijdend aan een ziekte, maar aan zijn hele leven tot dan toe. Daarom,,pakken artsen het probleem ook verkeerd aan: ze beginnen bij het moment van de hersenbloeding, dat slechts van ondergeschikte betekenis is: ze zouden veel verder terug moeten gaan". De biografie van de mens is dus van uitzonderlijk belang en daarmee bedoel ik de levensbiografie en niet de medische biografie, die zoals Hesse aangeeft, neutraal terrein is: ,,Onze discussie ging over stofwisseling, voeding, leeftijd, vroegere kwalen en droop van vrijblijvendheid.' Het is de vraag of leven zich beperkt tot wat we biologisch leven noemen. In de taal zijn we — in de zin van over iemand spreken — voor de conceptie en na de dood nadrukkelijk aanwezig. In de atomistische wetenschap bestaat een samenleving uit individuen, die handelen vanuit welbegrepen eigenbelang. Vrijheid betekent zo dat jealleskuntdoen waarjezin in hebt (jezelf zijn), terwijl de afhankelijkheid van meestal anonieme deskundigen toeneemt; zij houden ons voor datje

Onze maatschappij houdt niet van simulanten,maar ook niet van „eerlijkheid" moet/eren te leven. Men vernietigt, om met Lasch te spreken, het individu door het te verheerlijken. Het besef dat we afhankelijk zijn van andere mensen, dat we kwetsbaar zijn, zou een voor ons paradoxale situatie doen ontstaan: we zouden vrij zijn doordat we gebonden zijn. Als we over ziekte en gezondheid praten, moeten we tegenwoordig onvermijdelijk over statistiek praten. De hele, zogenaamd preventieve aktie Nederland Oké draait om het feit dat als

329

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen