VU Magazine 1981 - pagina 273

Barmhartige Samaritaan versus Servilcraat in Zuiverste Zin „Dienstbaarheid aan anderen en respekt voor hun eigenheid gelden als hoge waarden — zeker ook voor beoefenaars van wetenschap. Maar in de praktijk van onze maatschappij spelen de bezitters van wetenschappelijke kennis en de hieruit afgeleide deskundigheden een dusdanig verantwoordelijke rol, dat ze — zoals dit paradoxaal genoeg meestal gaat met personen in posities van gezag en macht — zich eigenlijk niet meer hoeven te verantwoorden. Ze staan boven die wet. Dit schept gevaarlijke kansen op zelfoverschatting en grensoverschrijdingen, kortom op wat wel genoemd wordt: de arrogantie van de macht."

Dit zei op 5 juni in de aula van de VU dr. Paul E. Kraemer die benoemd is tot hoogleraar in de leer van het andragogisch handelen. Dat wil zeggen het handelen ten bate van mensen die niet zelfstandig hun problemen lijken te kunnen oplossen. Het andragogisch handelen is beter bekend onder de naam ,,welzijnswerk". In zijn inaugurele toespraak lanceerde hij een nieuwe ster aan het hulpverleningsfirnament: de Servikraat, zuiverder gezegd: de Servikraat in Zuiverste Zin. Wie is dat? We moeten hem opvatten als de tegenvoeter van de Barminartige Samaritaan. ,,De volstrekt belangeloze hulp van de Barmhartige Samaritaan is een daad van spontane menselijkheid, die niet wordt verricht in dienstverband" aldus prof. Kraemer. En de Servikraat? ,,Dit is de figuur die — zoals de technokraat dat doet via zijn beheersing van technische kennis — heerst in en door de dienst die hij verleent. Servikratie is, letterlijk, ,,heerschappij der dienaren", de ,,dienende" funktionarissen, van wie degenen die zij heten te dienen, afhankelijk zijn. En afhankelijkheid betekent een ongelijke relatie van onmacht tegenover macht." in Kraemers toespraak viel scherpzinnige kritiek te beluisteren op alles wat zich in onze samenleving als dienstverlenend aanbiedt: het welzijnswerk, de ontwikkelingshulp, de wetenschap, de opvoeding. In plaats van zichzelf

VU-Magazine100981)7(iuli)

Paul E. Kraemer

overbodig te maken, maken ze zichzelf maar al te vaak onmisbaar. Kraemer: ,,We raken hier aan een algemeen, zo niet klassiek probleem. De liulpverlener en dienaar, de bevrijder en opvoeder — ze melden zich allen aan met als hun hoogste doel zichzelf overbodig te maken. En ze menen het merendeels oprecht. Niettemin wijst de praktijk meestal anders uit. Het moment der overbodigheid is moeilijk te bepalen, het schuift telkens wat verder op, want blijft er niet voortdurend steun en begeleiding nodig bij het op eigen benen kunnen staan?

Tegelijk ook groeien er strukturen terwille van die steun en begeleiding, die er op toezien dat het in de juiste richting gaat — aldus normen opleggend aan hoe je op eigen benen staat. Er zijn vele voorbeelden van dit proces te geven." Zo heeft het ideaal van de Verlichting, mensen mondig maken, volgens Kraemer juist geleid tot maatschappelijke stelsels van het tegendeel.,,Tientallen jaren werd mensen het hoofd afgehakt en ten slotte werden er hoofdloze mensen van het nieuwe type geboren. Laat vooral de moed niet zakken, alles wordt immers gedaan tot heil en nut van het algemeen" zo haalde Kraemer de Russische dissident Boekovski aan. Een ander voorbeeld: de ,,ontwikkelingshulp". Die term is vervangen door ,,ontwikkelingssamenwerking" maar het is vooral de portemonnee van de Westerse overheid en het bedrijfsleven die tot ontwikkeling wordt gebracht, is Kraemers opinie. Instellingen die wél op liefdadige grondslag zonder winstoogmerk aan ontwikkelingssamenwerking doen, zijn afhankelijk van geldwerving en slagen daarin slechts als de projekten niet te kontroversieelzijn. Metde,.dienende" taak van de wetenschap gaat het al niet veel beter. Wetenschap is bedoeld om mensen te emanciperen en te bevrijden, maar, aldus Kraemer: ,,Wetenschap heeft

247

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen