VU Magazine 1983 - pagina 482

rentie zou plaatsvinden buiten de militaire blokken. Het dominerende gelijkheidsprincipe komt vooral tot uiting in het dagelijks laten rouleren van het voorzitterschap in alle organen en het volgen van de consensusprocedure bij de besluitvorming. Deze procedure houdt in dat volgens het „wie zwijgt, stemt toe" een besluit kan worden genomen wanneer geen van de staten zich er met zoveel woorden tegen heeft uitgesproken. Om het nemen van een besluit nog verder te vergemakkelijken kan men nog wel een formeel voorbehoud of een bepaalde interpretatie van een besluit schriftelijk laten vastleggen. Deze procedure geldt niet alleen voor de beleidsontwikkeling maar ook voor puur procedurele zaken. De aanbevelingen van Helsinki ten aanzien van de agenda bevestigden hetgeen reeds in grote lijnen was overeengekomen in de voorafgaande jaren door middel van een dialoog met communique's tussen Warschau Pact en NAVO: praktisch alles wat met veiligheid en samenwerking in Europa te maken kon hebben, kon op de agenda worden gezet. Tijdens de conferentie zelf werden alle voorstellen in ,,manden" verzameld, die later een hoofdstuk in de Slotacte zouden vormen. Zo betreft de eerste mand de politieke en militaire aspecten van veiligheid. Bij het eerste staan de tien vastgelegde principes centraal die de betrekkingen tussen de deelnemende staten moeten leiden, bij het tweede gaat het vooral om de zogenaamde ,,Vertrouwenwekkende Maatregelen". De tweede mand betreft de samenwerking op het gebied van de economie, wetenschap en technologie en het milieu, de derde mand humanitaire contacten, informatie, cultuur en onderwijs, terwijl ten slotte de vierde mand handelt over wat te doen na de conferentie. Een vrij ingewikkelde tekst maakt melding van twee taken voor de vervolgbijeenkomsten: ,,...een grondige gedachtenwisseling over de tenuitvoerlegging van zowel het bepaalde in de Slotacte als van de door de Conferentie omschreven taken, alsook — in het kader van de door de Conferentie behandelde aangelegenheden — over de verdieping van hun wederzijdse betrekkingen, de verbetering van de veiligheid en de ontwikkeling van de samenwerking in Europa, alsmede de ontwikkeling van het ontspanningsproces in de toekomst." Aan de eerste taak wordt voldaan met het houden van wat het,,implementatiedebat" wordt genoemd, aan de tweede taak wordt vorm gegeven in het op basis van door de landen inge404

diende voorstellen samenstellen van een slotdocument van de vervoigbijeenkomst. De Slotacte noemde plaats en tijd voor een eerste vervolgbijeenkomst: Belgrado in 1977. Deze bijeenkomst die van 4 oktober 1977 tot 9 maart 1978 werd gehouden, kon moeilijk een glanzend successtuk genoemd worden. Bij het implementatiedebat bleek vooral het principe van ,,niet inmenging in de binnenlandse aangelegenheden" van andere staten uit de eerste mand problemen op te leveren. De staten mogen dat niet doen, wanneer deze met dwang of geweld gepaard gaat (in het Engels aangeduid met ,,intervention"). Hoe staat het echter met vreedzame inmenging (,,interference") wanneer het bij voorbeeld gaat om een bespreking van het respect voor mensenrechten — een ander principe uit de eerste mand — bij vermeende schendingen in bepaalde landen? Het Oostblok wilde daar niets van horen, het Westen des te meer. Verschil van mening over deze twee principes alsmede over de ook daarmee verbonden goede voornemens uit de derde mand (vrij verkeer van personen en informatie) verhinderde de aanvaarding van een slotdocument van enige omvang, ondanks een honderd ingediende voorstellen. De vrees dat Madrid op een tweede

Catalogus gemaakt van problemen

mislukking zou uitlopen hetgeen het CVSE-proces moeilijk zou kunnen overleven, was duidelijk aanwezig bij het begin van de bijeenkomst en met reden. De eigenlijke bijeenkomst begon al op een vrij bizarre wijze als direct gevolg van de genoemde consensusprocedure die ook gevolgd wordt voor procedurele zaken zoals we zagen. Later zouden er nog twee van dergelijke situaties zich voordoen, in dit geval ging het er om dat volgens het Belgrado-document de bijeenkomst op 11 november officieel van start moest gaan, terwijl het voorbereidende comité het nog niet eens was over de agenda en het tijdschema. De bekende vergadertruc om de klok stop te zetten werd nu toegepast. Dit gebeurde op 10 november om vier minuten voor middernacht en uiteraard met consensus van alle aanwezigen. Op 11 november om zeven uur 's avonds wilden de Westelijke landen de klok echter wel weer laten lopen. Er zou dan officieel een nieuwe dag zijn aangebroken met als gevolg dat ook de Hongaarse voorzitter plaats zou kunnen maken voor zijn Ierse collega. De Sowjet-Unie vond dit maar een grof blijk van wantrouwen tegenover het van een bewonderenswaardige objectiviteit getuigende optreden van de Hongaar. Het debat of er consensus nodig was om de klok weer te laten lopen werd er niet eenvoudiger op met het verzoek van de vertegenwoordiger van Malta om een koffiepauze. Was daar ook een consensus voor nodig? Normaal worden koffiepauzes automatisch toegestaan, maar ditmaal wilden de Westelijke landen alleen accoord gaan als

vu-Magazine 12(1983) 11 december 1983

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen