VU Magazine 1984 - pagina 262

Dat met name de Duitse haviken, daartoe aangevuurd door de rechtse Springerpers, herinneringen kregen aan het gehate Verdrag van Versailles van 1919, werd binnen Duitsland beter begrepen dan daarbuiten. Vooral voor de oudere Duitsers was Versailles de vernederende overeenkomst, die na de Eerste Wereldoorlog aan Duitsland werd opgelegd en die dat land goeddeels ontwapende. Duitslands vertegenwoordigers moesten hun handtekening zetten onder een verdrag waarbij Duitsland afzag van het bezit van tanks, duikboten, militaire vliegtuigen, zware kanonnen, grote oorlogsschepen, enz. De politieke campagne waarmee Adolf Hitler het Duitse volk voor een aanzienlijk deel achter zich wist te krijgen, richtte zich in de jaren twintig, begin jaren dertig vooral tegen deze verdragsbepalingen, waarbij Duitsland eenzijdig werd ontwapend. ,,Gelijkberechtiging", werd de leus, waarin het gros van de Duitsers (op de pacifisten na) zich kon vinden. Even lijkt deze kreet, 22 jaar na de Tweede Wereldoorlog, weer in Duitsland te worden gehoord, nu op het punt van de kernbewapening. De krantekoppen getuigden in de eerste maanden van 1967 van felle agitatie tegen een non-proliferatieverdrag dat (ook) Duitsland voorgoed buiten de atoomclub zou houden (de VS, Rusland, Engeland, Frankrijk en China). Bild „Das Diktat der Atom-Giganten" Welt am Sonntag: „Strausz an Kiesinger: Ich beuge mich nicht unter den Atomvertrag. Hamburger Abendblatt: Wird Deutschiand unteruntwickeltes Land? Bi ld: So sollen die Kleinen fertig gemacht werden. De woede van de Duitse haviken was niet het minst gewekt door een uitlating van de Russische premier Kosygin, die gezegd zou hebben dat in ieder geval de Duitse Bondsrepubliek een dergelijk verdrag moest tekenen ,,ofzii wil of niet". Wanneer hadden de Duitsers dat eerdergehoord? Felle agitatie in Duitse krantekoppen begin 1967 tegen een non-proliferatieverdrag

laten een nog heftiger stijging zien van de defensieuitgaven. De wapenwedloop heeft zich na de Eerste Wereldoorlog gewoon voortgezet zonder dat per land duidelijk werd door wie men zich nu eigenlijk bedreigd achtte. Het lijkt een autonoom proces, gevoed door krijgsvolk, dat men na de Eerste Wereldoorlog verzuimd had te demobiliseren: de wetenschappers. Zij gingen tijdens de vrede gewoon door met hun werk: het bedenken van verbeteringen aan wapentuig. En elke nieuwe vinding is toegepast. Niet de vrees voor een bepaalde vijand bekruipt de Europeanen in de jaren twintig, maar vrees voor het zich opeenhopende wapentuig. „Ondertekenen alstublieft" De visie van Die Welt op de Amerikaans-Russisctie plannen in 1967 vooreen non-proliferatieverdrag

Versailles Wie de geschiedenis van het Verdrag van Versailles van 1919 vergelijkt met het non-proliferatieverdrag dat in 1970 van kracht werd, wordt getroffen door meer parallellen dan die de Duitse haviken meenden waar te nemen. Een heel griezelige is deze: in fioeverre dreigt de overeenkomst een waardeloos vodje papier te worden door het gedrag van de zwaarbewapende mogendheden zelf? Toen Adolf Hitler eenmaal aan de macht was gekomen en hetVerdrag van Versailles eenvoudig aan zijn laars lapte, hadden de andere mogendheden in de discussie feitelijk geen been om op te staan. Immers het was zonneklaar dat de bewapende landen dit documentzeif niet serieus hadden genomen voor wat betreft de eigen ontwapeningsverplichting. Duitsland zou als eerste land daartoe moeten overgaan en de andere landen zouden volgen. Wie het verdrag van Versailles zo wenste uit te leggen dat elk land zijn bewapening zou terugbrengen tot hetzelfde peil als het Duitse, werd daarin gesteund door gezaghebbende stemmen. Het was de enige uitleg, die de naam goede trouw waardig was.

Koppeling In de eerste ontwerpen van het Verdrag had nog niets gestaan over algemene ontwapening, maar met name de Amerikaanse president Wilson had al zijn invloed aangewend om Duitslands ontwapening te koppelen aan een algemene ontwapeningsverpiichting. Met de hulp van de Britse premier Lloyd George lukte het hem een argwanende Clemenceau (Frankrijk) daartoe te overreden. En zo begint de bepaling waarin opgesomd werd van welke wapens Duitsland moest afzien met de volgende woorden: „Om de voorbereiding eener algemene beperking van bewapening van alle volken mogelijk te maken, neemt Duitsland op zichi de volgende bepalingen over land-, zee- en luchtmacht strikt in acht te nemen." Wijd verbreid is na de Tweede Wereldoorlog het verhaal dat er inderdaad tussen beide wereldoorlogen zou zijn ontwapend, maar uit de cijfers blijkt dat dit een legende is. Toen Hitler in het ontwapende Duitsland aan de macht kwam, stond de wereld bol van wapentuig dat voortdurend werd gemoderniseerd en juist de grote publieke verontrusting daarover leidde tot de Ontwapeningsconferentie van 1932 in Geneve. Al in de jaren twintig lopen de begrotingscijfers voor Defensie bij alle grote mogendheden (uitgezonderd Duitsland) voortdurend omhoog en de jaren dertig vu-Magazine 13(1

Diep verontrust over deze ontwikkeling is in de jaren twintig Lloyd George, een van de vaders van het Verdrag van Versailles. Oktober 1932 spreekt hij voor de Liga van de Vrede: ,, Wij Engelsen hebben ons in overeenstemming met dit verdrag verplichtte ontwapenen, maar we hebben het niet gedaan. Toen deze documenten werden ondertekend, had de meerderheid der ondertekenaars reeds niet het voornemen ze ten uitvoer te leggen. Nog vóór de inkt droog was, maakten enigen van hen voorbereidingen om nieuwe legers te scheppen. Duitsland is omgeven door landen die tot aan de tanden gewapend zijn. Wat voor Duitsland in het bijzonder ontmoedigend is, is het gevoel bij de neus genomen te zijn. Er bestaat geen groter gevaar voor de vrede In de wereld, dan wanneer een volk met recht verontwaardigd is over een ondervonden beledigende behandeling." De vrees die velen in 1932 bekruipt, iaat zich samenvatten als volgt: als er nu in Geneve geen ernst wordt gemaakt met de ontwapening, scharen zich steeds meer Duitsers achter Hitler en als die aan de macht komt, heb je in Europa de poppen weer aan het dansen. Veelvuldig wordt voorspeld: als de ontwapeningsconferentie mislukt en Duitsland zich gaat herbewapenen, gaat het onvermijdelijk op een Tweede Wereldoorlog af. Een golf van demonstraties voor ontwapening gaatdoorEuropa: Nederland voorop. Maar eigenlijk is het dan al te laat om de ontwikkelingen nog te kunnen keren. Hitler blijft agitatie plegen tegen het Verdrag van Versailles en enig verweer hebben z'n politieke tegenstanders niet tegen zijn argumenten dat dit Verdrag door de grote mogendheden zélf wordt geschonden door het voortdurend opvoeren en moderniseren van hun bewapening. Het jaar 1932 gaat voorbij zonder dat in Geneve enig resultaat wordt geboekt. Als in januari 1933 Hitler aan de macht komt, wordt menigeen bekropen door het angstige besef dat de kansen van de jaren twintig zijn verspeeld. Allerwege wordt gepraat over het gevaar van een naderende oorlog. Weliswaar is Duitsland dan nog volstrekt ontwapend, maar niemand gelooft dat dit onder Hitler zo zal blijven. Als in 1934 blijkt dat inderdaad de Duitse herbewapening begint, schieten de bewapeningscurven overal nog steiler omhoog. Ook de Nederlandse defensie-uitgaven (globaal stabiel sinds WO I) worden drastisch verhoogd. 13(1984)6juni1984

Speer De puinhopen van de Tweede Wereldoorlog zijn in Europa nog niet opgeruimd als Hitlers laatste minister van bewapening, Albert Speer in 1946 in de verdachtenbank in Neurenberg een poging doet op meer verschijnselen de aandacht te vestigen dan op het karakter van Hitler. In zijn slotwoord wijst hij op de ontwikkeling van de techniek: „Elke staat ter wereld verkeert thans in het gevaar door de techniek te worden geterroriseerd. Hoe technischer de wereld wordt, des te noodzakelijker is ais tegenwicht de bevordering van de vrijheid van het individu en van het zelfbewustzijn van de enkeling. Deze oorlog eindigde met geleide raketten, met vliegtuigen met de snelheid van het geluid, met een geheel nieuw soort onderzeeboten en met torpedo's die zelf hun doel opsporen, met atoombommen en met het perspectief van een vreselijke chemische oorlog. De volgende oorlog zal onvermijdelijk in het teken dezer nieuwe verwoestende uitvindingen van de menselijke geest staan. De oorlogstechniek zal binnen vijf tot tien jaar de mogelijkheid schenken van werelddeel naar werelddeel met angstwekkende precisie raketten af te vuren. Ze kan door atoomsplitsing met een raket, bediend door misschien slechts tien personen, binnen enkele seconden in het centrum van New York een miljoen mensen vernietigen — onzichtbaar, zonder enige waarschuwing, sneller dan het geluid, bij dag en nacht. De wetenschap is in staat epidemieën te verspreiden onder mensen en dieren en door een insektenoorlog de oogsten te vernietigen. De chemie heeft vreselijke middelen uitgevonden om de hulpeloze mens onzegbaar leed te berokkenen. Zal er wederom een staat zijn welke de technische verworvenheden van deze oorlog aanwendt ter voorbereiding van een nieuwe? Als voormalig minister van een hoog ontwikkelde bewapening is het mijn laatste plicht te verklaren: een nieuwe grote oorlog zal eindigen met de vernietiging der menselijke cultuur en beschaving. Niets verhindert de eenmaal ontketende techniek en wetenschap hun vernietigingswerk aan de mens te voltrekken. Daarom moet dit proces er toe bijdragen in de toekomst ontaarde oorlogen te verhinderen en de grondregelen der menselijke samenleving vast te leggen."

Baruch Op het moment dat Speer deze woorden uitsprak in de Neurenbergse verdachtenbank, was het wat dit betreft alweer misgelopen in de wereld. In die dagen (14 juni 1946) had de Amerikaan Baruch in de pas opgerichte Verenigde Naties onverwacht een plan op tafel gelegd, dat beoogde een internationale kernwapenwedloop te voorkomen. Augustus 1945 hadden de VStwee kernbommen gebruiktboven Hirosjimaen Nagasaki, naar het getuigenis van prof. Röling volgens ingewijden niet om Japan tot capitulatie te dwingen (dat het daartoe bereid was, had Japan al te kennen gegeven), ,,maarmeerom de Sowjetunie een soort aanschouwelijk onderrichtte geven over Amerika 's militaire macht". Sindsdien had Amerika het atoommonopolie, maar het kon er verre van zeker van zijn, dat dit ook zo zou blijven. Een commissie onder leiding van Dean Acheson en David Lilienthal ontwierp toen het plan waar217

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen