VU Magazine 1985 - pagina 95

Hamlet zijn opdracht geeft, is Hamlet al erg ontgoocheld. Ten eerste door de plotselinge dood van zijn vader. Maar ook door het haastige huwelijk van zijn moeder met zijn oom, een drinkebroer aan wie Hamlet een gruwelijke hekel heeft. Zo'n huwelijk gold toen als incest. En daarbij komt bovendien dat Hamlet duistere vermoedens heeften bij zijn moederen oom, koningin en koning, gehuichelde droefheid ontdekt. Daarop volgt de onthulling door de geest van zijn vader: zijn moeder was een overspeelster en zijn oom had zijn vader in de slaap vergiftigd. Deze moord moest Hamlet wreken. Bij dit alles komt dan nog dat Hamlet het bericht ontvangt dat Ophelia haar relatie met hem verbreekt. De vrienden Rosencrantz en Guildenstern laten Hamlet om opportunistische redenen eveneens in de steek. En de hovelingen die eerst hun neus optrokken voor Claudius, de drinkende broer van de koning, vleien hem nu hij koning is geworden. Heel het hof kijkt de koning naar de ogen omdat het zich door karakterloosheid, vrees en eigenbelang laat leiden. Hamlet staat er met zijn opdracht alleen voor. Ook zijn enige echte vriend Horatio staat buiten spel. Daar ligt volgens Is. van Dijk de kern van de zaak. Hamlet behoort tot de gevoelige en artistieke mensen, die tot in hun ziel gewond kunnen worden. En de ware uitleggers moeten daar ook toe behoren, want anders komen zij in het ongevoelige gezelschap van de koning en de koningin, moordenaar en echtbreekster. Het oordeel van deze ethische hoogleraar is dus niet vleiend voor allen die Hamlet van een onzeker karakter en twijfeiachtigheid beschuldigen... Oedipuscomplex De uitleg van Is. van Dijk werd niet door velen gevolgd. Hamlet als twijfelaar werd zelfs tot Hamlet als de existentialistische twijfelaar, terwijl in de school van Freud bij Hamlet zelfs op een Oed/puscomp/exgewezen werd. Vorig jaar is echter een zeer goed (maar ook zeer duur) boek verschenen bij de Princeton University Press, waarin de dubbelzinnige omstandigheden uitvoerig in rekening worden gebracht. R. M. Frye schreef: 'The Renaissance Hamlet; issues and responses in 1600', een boek dat een inspiratie en openheid van geest toont, die de Vrije Universiteit tot eer zouden strekken. Het boek gaat uit van woord en beeld uit de tijd van ontstaan. Veel materiaal is erin ver-

vu-Magazine 14 (1985) 2 februari 1985

,,Hamlet beantwoordt aan hef ideaal van de christen-humanist, die de deugden van Mars en Mercurius in zich verenigt" (uit: Frye, The renaissance Hamlet)

werkt, dat in Amerikaanse bibliotheken aanwezig is, na aankoop in Europa. Maar datzelfde materiaal is ook in de VU-bibliotheek te vinden, zodat het eigenlijk een gemiste kans is dat zo'n boek niet bij de VU ontstond. Het boek plaatst de Hamlet in het kader van de tijd en cultuur, waarin het Calvinisme in Engeland sterk werd, naast het voortdurende katholicisme. Politiek ging het toen om de strijd tussen de verdedigers van het goddelijk recht der vorsten en de monarchomachen (lett.: vorsten- of tirannenbestrijders) die het recht van opstand erkenden. Het ging in die tijd om de opvolging van de oude koningin Elisabeth. Op die theologische, juridische en historische gebieden is de VU-bibliotheek goed voorzien, door het beleid van de laatste decennia. Aan geesten geloofde men in 1600 nog algemeen. De katholiek meende dat Hamlets vader uit het vagevuur kon terugkeren, de calvinist ontkende het vagevuur en zag in geesten vermomde duivels. Wat moest Hamlet, als student uit de lutherse universiteitsstad Wittenberg, van de geestverschijning geloven? Als de geest de waarheid over de moord vertelde, wat was dan de bedoeling van die geest? Wraak was immers niet toegestaan, evenmin als opstand tegen het gevestigde gezag. Volgens calvinistische rechtsgeleerden was het recht van opstand in

noodgeval aan lagere overheden opgedragen. Maar was Hamlet tot opstand bevoegd? Hem werd als zoon en kroonprins wel een verantwoordelijke opdracht gegeven, maar hij kreeg geen bevoegdheden om de opdracht uit te voeren. De geest bracht Hamlet in verzoeking door de dubbelzinnige positie waarin hij verkeerde. Was de geest dan toch een vermomde, huichelachtigeduivel? Het was inderdaad een zeer dubbelzinnige opdracht die Hamlet aanvaardde, leder komt ten val, ook Hamlet, als aan zijn opdracht en verantwoordelijkheid niet de nodige bevoegdheden zijn verbonden. Datgeldt niet alleen voor Hamlet. Middelen had hij even weinig als bevoegdheden. Hij had wel de sympathie van het volk en één betrouwbare vriend. Maar voor de uitvoering van zijn opdracht had hij alleen zichzelf; een begaafd mens weliswaar, bekwaam in de omgang metde wapenen en de letteren, gevormd tot militair en tevens tot man van wetenschap. Tegenover deze veelzijdige mens zien we alleen eenzijdige mensen optreden. Frye noemt hen binaire mensen, die alleen het voor en tegen van hun eigenbelang zien en die niet bereid zijn om de zaken van verschillende kanten te overwegen. Hamlet moet het opnemen tegen binaire mensen, die hun besluiten cynisch baseren op eigenbelang, beperkt inzicht en egocentrisch wilsbesluit. Daartegenover

77

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen