VU Magazine 1985 - pagina 48

log niet meer leren". Hiroshima, het einde van de oude wereld, begin van een nieuwe? Melk en honing Bijna twee jaar werkt hij in een Brits legerhospitaal in Japan; in die tijd legt hij banden metde plaatselijke communisten, discussieert met hen over vrede en socialisme en wordt hopeloos verliefd op het eenvoudige boerenmeisje Takako. Wanneer hij in het voorjaar van 1947 met zijn eenheid naar Engeland vertrekt, kan hij haar alleen in gedachten meenemen. Maar eenszal hij terugkomen. Eervol uit het leger ontslagen en gesierd met medailles lukt het hem niet toegelaten te worden tot een universiteit; per slot van rekening blijft hij een buitenlander. Naar Duitsland wil hij niet terugkeren. Hoe moet hij de mensen ontmoeten die hij tegenkomt? Aan welke kant stonden ze? Hij besluit naar de USA te gaan, zijn broer Peter achterna, die hem had geschreven datje in Amerika als werkstudent studeren en werken kunt combineren. Wanneer hij aan boord van de "Queen Elisabeth" het Amerikaanse Vrijheidsbeeld passeert is hij er heilig van overtuigd dat nu eindelijk het land van melk en honing hem wacht. Aan de universiteit van Minnesota studeert hij filosofie en politicologie, en wordt actief lid van de Marxistische Studentenvereniging die hem op een dag afvaardigt naar een openluchtconcert van de van communistische sympathieën beschuldigde negerzanger Paul Robeson. Na afloop van het concert, met het "We shall not be moved" nog in zijn oren, wordt hij met andere kameraden in elkaar geslagen door een bende Amerikaanse fascisten die op vleugelen van Joe McCarthy's anticommunisme Amerika eens en vooral willen zuiveren van "nikkervrienden, communisten en andere joden" om zo het werk van Hitler te voltooien. Voor zijn staatsexamen slaagt hij "summa cum laude", maar de doctorsgraad wordt hem geweigerd omdat uit zijn dissertatie "Over de problemen van het historisch materialisme" duidelijk zou blijken dat hij de wereld met oogkleppen op aanschouwt, aldus het door de opkomende Koude Oorlog getoonzette oordeel van de filosoof Feigl. Enige tijd later wordt hij gearresteerd en over zijn activiteiten ondervraagd. Vrijgelaten doch voortdurend gevolgd voelt hij zich een ongewenste vreemdeling in dit land dat toch vrijheid zo hoog in het eigen vaandel schrijft. Terug in Engeland neemthij weer con-

34

Het centrum van Dresden na het bombardement

tact op met de oude vrienden, probeert zijn studie af te ronden en richt het Paul Robeson Comité op. In zijn levensonderhoud, en dat van zijn vrouw, tracht hij te voorzien door twaalf ambachten af te werken, tot en met verkoper van herenondergoed in een filiaal van Marks & Spencers. Maar ook in het kapitalistische Engeland kan hij niet aarden; bovendien wordt hem de gevraagde naturalisatie geweigerd. Dan besluit hij naar de DDR te vertrekken, om daar mee te helpen aan de opbouw van een nieuwe, demokratische en socialistische samenleving, zonder racisme en kapitalistische uitbuiting; een land waar de zwaarden daadwerkelijk omgesmeed worden tot ploegscharen. Eind 1956 krijgt hij, na een lange bureaucratische procedure, van Ulbrichttoestemming om met zijn gezin de DDR binnen te komen. Wanneer het vliegtuig opstijgt schiet Franz de vraag van zijn grootvader weer te binnen: "Waardoor onderscheidt deze nacht zich van alle andere nachten?". En hij weet dathijeindelijkthuiszal komen. Ziende blind In eerste instantie gaat het Franz Loeser en zijn gezin in de DDR voor de wind. Al snel wordt hij benoemd tot hoogleraar in de wetenschapsfilosofie en kan hij als partijsecretaris van zijn faculteit, als lid van het presidium van de officiële Oostduitse vredesbeweging en als secretaris van het Paul Robeson Comité, zijn steentje bijdragen aan de opbouw van de samenleving. Medailles, oorkonden en andere onderscheidingen stapelen zich op in

de studeerkamer van zijn villa aan de rand van Oost-Berlijn. Vooralsnog is hij er van overtuigd dat de DDR op de juiste koers zit. Het niveau van sociale voorzieningen is hoog en het uitblijven van echtedemokratie zal wel een kinderziekte zijn van het systeem. Per slot van rekening hebben Oostduitsers weinig ervaring met demokratie: na het autokratische Pruisische bewind, kwam het fascistische en vervolgens het Stalinistische. Langzamerhand komt hij tot het inzicht dat de problemen meer structureel zijn en samenhangen met de wijze waarop de partijbureaucratie partij én land manipuleert. Dan begint hij zich in woord en geschrift tegen deze partijleiding te verzetten. Het reëel bestaande socialisme leidt aan drie morele ziekten, waarvan de kiemen door de partijtop stelselmatig over het hele land verspreid worden zodat zij, de elite, in het zadel kan blijven, maar de massa ziende blind en horende doof wordt. Zo ziet niemand meer het verschil tussen het socialisme als het beloofde land, overvloeiende van melk en honing, én het reëel bestaande socialisme, ofwel de alledaagse werkelijkheid van militarisering ten behoeve van de vrede, lage arbeidsproduktiviteit, tekorten aan consumptiegoederen en een onderschikking van onderwijs en wetenschap aan de belangen van de zichzelf verheerlijkend en arrogant partijkader dat van de demokratie een oligarchie heeft gemaakt. De eerste morele ziekte is de Organisitis, ofwel de zucht naar overorganisatie welke er op den duur toe zal leiden

vu-Magazine 14(1985) 1 januari 1985

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen