VU Magazine 1986 - pagina 230

lokkelijk perspectief voor progressieve jongeren van de jaren zestig. De "Nacht van Schmelzer" waarin de KVP het kabinet-Cals liet vallen, schrijnde nog hevig. Weliswaar had de ARP-fractie daaraan niet meegedaan, maar de vanzelfsprekendheid waarmee na de verkiezingen van 15 februari 1967 de KVP-koers werd gevolgd in de richting van een coalitie met de VVD, doordrong hen van het besef dat zij lid waren van een partij die zelfstandig niets meer in de melk te brokkelen had. De onmacht van de ARP werd scherp gevoeld. En hun frustratie werd vergroot door het besef dat een groot deel van de AR-achterban het wegsturen van een kabinet waarin ook socialisten zaten, eigenlijk nog heel mooi vond ook. Er leek maar één mogelijkheid om de ARP te bevrijden van de KVP-sturing: splijting van de KVP in een meer rechts en een meer links blok. Van meetaf was de spijtstemmersactie dan ook niet zozeer geadresseerd aan de eigen partij, maar aan progressieve KVP'ers, die zich al even machteloos voelden als zij. Als het dan uiteindelijk tóch moest komen tot een herverkaveling in het partijenstelsel, dan eerst maar een doorbraak op de linkervleugels van de drie christelijke partijen, was het idee. Spontaan kwam de christen-radicale beweging van de grond. Als herinnering daaraan bestaat thans de PPR. De omvang van deze partij illustreert het mislukken van het oorspronkelijke doel van de initiatiefnemers tot de spijtstemmersactie. Lokroep Onbedoeld lijken deze a.r.-jongeren twintig jaar geleden wel de start van het proces van christen-democratische eenwording te hebben versneld. Vrijblijvend gepraat aan de top over deze mogelijkheid werd opeens in handelen omgezet. ARP-voorzitter Berghuis meldde enkele weken na de spijtstemmersactie dat hij goede gronden had om te verwachten dat er tussen de officiële organen van de KVP, ARP en CHU een gesprek zou komen over de vraag wat men in deze partijen nu eigenlijk wilde verstaan onder christelijke politiek. Jaren durend gemodder begint. Ook binnen de ARP zelf bestaat daarover geen eenstemmigheid. De partij werd vooral bijeengehouden door gehechtheid aan een vertrouwd in de gereformeerde emancipatiestrijd gegroeid milieu. Wie op het juiste moment wist te roepen "dat we elkaar moeten vasthouden", kreeg de handen op elkaar. Zeker de oudere behoudende anti-revolutionairen moesten in die jaren nog weinig of niets hebben van het denkbeeld op te gaan in een grotere beweging. Al jarenlang reageerden zij koeltjes op de lokroep van de KVP tot samengaan. Hadden niet de roomsen het 5e kabinet Colijn in 1939 om hals en de socialisten in de

208

O O O T - O - t - C v J C M

150

140 130 120

OJCOCO

5

co 00

CM

O) G5 a>

:•:•:•: :•:•:•:

:•:•:•:•:•

yyy

•*•*.*.*.*

'yy:-

110

O

tD CD in in O) O)

co CD

r-i-c\i (£> r - - 1 ^

CJ5

C7>

C35C35

C\J 00 C7)

CD 00 CJl

•:•:•:•:•: •M'l'M

100 90

\ \ \\\ / \ 70 1 ''f 80

60

50 40 30 20

A\

y\ W: yyy.

'.*.'.*./ \ •^ V ^

^^*

^

'^

^imk^ ^V

IvX;

.•.•.*.•.•' :•:•:•:'.• :•:•:•: :• .•••'.•. .•

«

w^ ^

sJ1

'•*•*•'•

'•*•*•*•

10 L ,.

Christen-Democraten

J _J

_

Soc aal-Democraten

De ontwikkeling van de christen-democratische partijen (ARP, KVP en CHU) en de sociaal-democratie bij de 21 kamerverkiezingen die deze eeuw werden gehouden. In 1956 werd het aantal kamerzetels opgevoerd van 100 tot 150. In de grafiek is uitgegaan van 150 kamerzetels vanaf 1901, toen het Kabinet-Kuyper aan het bewind kwam. De curve van de sociaal-democraten van 1901 tot 1937 geeft de gezamenlijke sterkte aan aan SDAP en Vrijzinnig Democratische Bond, die in 1946 opgingen in de PvdA. In 1977 kwamen KVP, ARP en CHU met een gezamenlijke CDA-lijst uit. Van 1918 tot 1952 bezetten de christen-democraten meer dan de helft van het aantal kamerzetels. Romme bepleitte in 1959 een gezamenlijke lijst om sterk te kunnen staan in de noodzakelijk geworden onderhandelingen met VVD of PvdA bij de vorming van een kabinet. Het kabinet-Den Uyl kwam in 1972 aan het bewind toen de christen-democraten samen met de VVD geen absolute meerderheid in het parlement behaalden. Bij het ter perse gaan van dit nummer konden de curves nog niet worden doorgetrokken naar 1986.

regering gebracht? Waren het geen roomsrode kabinetten geweest die pacterend met de revolutie Indië hadden verkwanseld? Dat soort beelden werkte sterker dan verkiezingscijfers die symptomen aangaven van veranderingen in de Nederlandse samenleving. Tijdbom Meer oog bestond daarvoor in KVP-kringen. Geestelijk vader van het CDA mag in zekere zin Romme genoemd worden. Op 16 oktober 1959 bepleitte hij voor het eerst een gemeenschappelijk verkiezingsprogram van de drie christelijke partijen. Dat had alles te maken met de verkiezingsuitslag van dat jaar. Hadden de drie christelijke partijen in 1948 nog een absolute meerderheid van 54 van de 100 zetels (in de huidige Tweede Kamer zou men minstens 81 zetels hebben bezet) in 1959 behaalden ze samen nog precies de helft (75) van het aantal kamerzetels omdat zowel ARP als CHU enig verlies leden. Als deze ontwikkeling zich doorzette, zou de KVP in de toekomst telkens gedwongen zijn tot een keus voor hetzij de PvdA, hetzij de VVD als coalitiepartner met alle risico's

van verlies op een van beide vleugels. De mogelijkheid om beide partijen tegelijk naar de oppositiebanken te verwijzen, leek er niet meer in te zitten. "Samen uit, samen thuis" bepleitte ook Frans Duynstee in dat jaar. Vorming van een politiek machtsblok schiep de beste onderhandelingspositie. Bleven de drie christelijke partijen gescheiden optrekken dan zou dat een "tijdbom" leggen "onder de staatkundige eenheid der katholieken". Beleefd hielden ARP en CHU deze boot toen nog af, maar Fedde Schurer voelde feilloos aan waarop het op den duur moest uitdraaien. In de Friese Koerier schreef de christen-socialist: "Er is, en dat is voor de protestants-confessionele partijen het tragische, maar een richting en een voorland. Wanneer zij volharden bij hun keuze tegen het socialisme, kunnen zij geen andere kant meer uit. Romme behoeft zijn stem niet eens te verheffen noch zijn tvenkbrauujen te fronsen: de tijd werkt in zijn richting." Spitsroeden Over deze voorgeschiedenis treft men in het boek van Van Enk vrijwel niets. De naam Romme komt er niet eenmaal in voor

VU-MAGAZINE — JUNI 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen