VU Magazine 1986 - pagina 79

Een groep musici luistert naar Liszt aan de piano: staand links Berlioz en rechts de Duitse componist en theoreticus Carl Czerny

"Sinds 14 dagen werken mijn geest en mijn vingers zich de verdoemenis. Homerus, de Bijbel, Plato, Locke, Byron, Hugo, Lamartine, Chateaubriand, Beethoven, Bach, Hummel, Mozart, Weber zijn mijn dagelijkse gezellen. Ik studeer ze en denk over hen na... voor de rest oefen ik 4 tot 5 uur per dag (triolen, sextolen, octaven, tremolo's, toonrepetities, cadenzen e.d.). Ach, als ik niet krankzinnig wordt, zal je in mij een kunstenaar terugvinden! Ja, een kunstenaar, zoals die in onze tijd moet zijn!" Wat Liszt voor kunstenaar wilde zijn, daarover kan geen twijfel bestaan. Hij wilde de Paganini worden van de piano, met zijn muziek nog ongekende heftige emoties in het publiek oproepen. Maar tegelijk wilde hij nog méér dan Paganini. Liszt vond dat de duivelse virtuositeit geen doel op zich behoorde te zijn, zoals dat z.i. in het vioolspel van Paganini het geval was, maar een middel. Het is zeer moeilijk zich enige voorstelling van het vioolspel van Paganini te vormen. (Zijn muziek is erg conventioneel, dit in tegenstelling tot die van Liszt). Liszts bevlogenheid miste zijn uitwerking niet. De pianoconcerten die Liszt gaf tijdens de jaren dertig van de 19e eeuw

VU-MAGAZINE — FEBRUARI 1986

wekten bij het publiek extreme emoties op; volgens een toehoorder uit die tijd: 'een panische angst, hevige opwinding, vertwijfeling, en het gevoel van een tot waanzin gedreven liefde'. En beroepsmusici waren al evenzeer onder de indruk. Berlioz merkte op: niemand kan deze stukken spelen en vooral: zó spelen als Liszt zelf. Clara Wieck, de echtgenote van Schumann en een vooraanstaand concertpianiste schreef: men kan zich van dit spel geen voorstelling maken, men moet het horen. Met Liszt was een nieuw soort musicus ontstaan: de uitvoerend musicus, die zowel een man van de wereld is, omgeven door aanbidders en bewonderaars, met elegante manieren, als een duivelskunstenaar die zijn publiek op een vreemde manier in zijn ban gevangen neemt. Liszt was zich van deze nieuwe rol van kunstenaar wel bewust. In ieder geval deed hij er — expres of omdat hij niet anders kon — alles aan om de rol die het publiek hem toedacht te bevestigen. Zo schreef hij razend moeilijke études op thema's uit Paganini's capricio's, de verschrikkelijke Études d'exécution transcendante, en daarnaast — in zijn rol van society-man — stukken met

huilerige, sentimentele melodieën. Het is de vraag of Liszt uit zijn rol viel toen hij meermalen voor de piano in zwijm neerzeeg omdat de emoties hem te veel werden. (Ook Mozart en Schubert zijn wel eens zo door emoties bevangen dank zij hun eigen muziek, dat ze deze niet meer durfden of konden spelen.) De fascinerende indruk, de kracht die van zijn persoonlijke aanwezigheid uitging, blijkt nog ten dele uit de talrijke fotoportretten die van Liszt bestaan, en is telkens door zijn toehoorders en bewonderaars omschreven op een zelfde wijze. Liszt combineerde in zijn voorkomen en houding de maniakale wereldvreemdheid van een duivelskunstenaar en de elegante, weldadige, maar berekende en ongrijpbare gemanierdheid van iemand die regelmatig in hogere maatschappelijke kringen verkeert. "Zijn opgetrokken mondhoeken geven zijn gelaat een sluwe en Mephistoles-achtige uitdrukking, wanneer hij glimlacht, en zijn hele voorkomen en manier van doen hebben een soort Jezuïtische elegantie en gemak... Met één aanraking van zijn mantel kon hij ons allen veranderen."

73

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen