VU Magazine 1988 - pagina 142

röntgen-apparatuur in ziekenhuizen en die van produkten van kernsplijting zo maar vergeleken met de straling, die mensen treft vanuit hun natuurlijke milieu. Men zou zich kunnen afvragen of hier geen appels en peren worden vergeleken. Als reactie op een artikel in Medisch Contact kreeg ik een brief van een lezer, waarin met enige verontwaardiging gezegd wordt: "Er is een bevreemdende stellingname bij prof. Blok. Diverse malen vergelijkt hij duur-

Men zegt wel eens dat de mensen bang zijn voor straling, omdat je die niet kunt zien. Daar geloof ik niets van. zaam verhoogde radioactiviteit tengevolge van Tsjernobyl en de nucleaire industrie als zodanig met natuurlijke hoge stralingsniveaus. Zijn dat geen onvergelijkbare grootheden? De natuurlijke strahng is veelal 'immaterieel'. De stralingsbron bevindt zich in de ruimte of diep in de gesteenten. Na het inademen of inslikken van radioactief materiaal uit kerncentrales of kernproefexplosies bevindt zich de stralingsbron in ons lichaam." Tot zover genoemde brief. Kennelijk neemt de schrijver ervan aan, dat straling alleen kwaad kan als de bron zich in de vorm van een radioactieve stof in het menselijk lichaam bevindt. Dat is op zichzelf geen dwaze onderstelling, zolang men zich niet verdiept in het biologische werkingsmechanisme van ioniserende straling. Een tegengestelde onderstelling heeft vroeger ook wel opgeld gedaan. Omstreeks de jaren 1920 tot 1930 kon men radiumbekers kopen. Als men daar water enige tijd in liet staan, werd het radon-gas, gevormd uit het radium in de wand van de beker, voor een deel opgelost in het water, waarna dit smakelijk werd opgedronken in de overtuiging dat een stralende stof in het lichaam een heilzame werking zou uitoefenen. Mensen, die oud genoeg zijn om het te kunnen weten, hebben mij verteld, dat vroeger op de flesjes met Spa-water werd vermeld, dat het water radioactief was.

Tegenwoordig zou niemand dat water meer drinken, als de bottelende leverancier niet kon bewijzen, dat zijn produkt niet actiever is dan water uit de kraan. Een tweede onderstelling in de inleidende alinea van dit artikel is, dat natuurlijke strahng niet zo onschuldig is als men uit bewondering voor de natuur zou willen denken. Ook daarvoor zullen argumenten moeten worden aangevoerd. Voordat ik dat kan doen zal ik eerst enkele begrippen en termen goed moeten omschrijven.

Aangezien de elektrisch geladen deeltjes die men elektronen noemt, het cement vormen, waarmee de atomen in een molecuul bijeengehouden worden, kan het verlies van een elektron voor een molecuul ingrijpende consequenties hebben. Als het geïoniseerde molecuul zich bevindt in een kritiek onderdeel van een chromosoom in een levende cel, dan kan het functioneren van zo'n cel daardoor beinvloed worden. Dat is een punt, waarop ik straks nog terug kom.

V

oor het onderwerp van dit artikel zijn vier verschillende en zegt wel eens dat de soorten ioniserende straling mensen bang zijn voor straling, omdat je die niet van belang. Zij verschillen enorm in kunt zien. Daar geloof ik niets van, fysische eigenschappen, doch kunwant onzichtbare straling is alge- nen uit het oogpunt van biologisch meen bekend en wordt gretig en effect toch "onder één noemer" worzonder enige angst toegepast. Een den gebracht, omdat zij zoals reeds groot gedeelte van de straling uit de gezegd hun werking uitoefenen door zon is onzichtbaar. Slechts een heel levende materie te ioniseren. klein deel van de zonnestraling kunnen we met onze ogen waarnemen. Allereerst is er de elektronenstraling, Daarnaast zendt de zon warmtestra- die om historische redenen meestal ling uit, die we niet kunnen zien, bètastraling genoemd wordt, als zij maar wel op onze huid kunnen voe- afkomstig is van radioactieve stoflen. Zulke warmtestraling wordt fen. We bedoelen hier dezelfde deelook geproduceerd door de infra- tjes, die de atomen in een molecuul roodlampen, waarmee we pijnlijke aan elkaar plakken en die in metaledematen behandelen. Verder levert len fungeren als ladingsdragers voor de zon ons de ultraviolette straling, de elektrische stroom. In het geval waar onze huid bruin van wordt en van bètastraling hebben de elektrodie evenmin geheel onschuldig is als nen echter een snelheid, die duizend de natuurlijke straling, waar dit arti- tot tienduizend maal zo groot is als kel over gaat. Kanker van de huid de snelheid die deze deeltjes normawordt namelijk duidelijk in een ver- liter in de materie bezitten. Wat we hoogde frequentie gevonden bij in dit geval straling noemen, is dus mensen, die lang aan de zonnestraeen stroom snelle elektronen. Het is ling zijn blootgesteld, zoals boeren juist door hun grote snelheid, dat ze of schippers. Het idee dat de ultrabij botsingen met de 'gewone' elekviolette straling daar verantwoordetronen in de materie de moleculen lijk voor is, past helemaal in het kunnen ioniseren en daardoor een beeld, dat men zich in het laboratorium gevormd heeft over het effect klein stukje van een chromosoom in van ultraviolette straling op levende levende cellen in zijn functie kunnen verstoren. cellen. De dracht van de bètastraling is in De straling uit radioactieve stoff"en lucht enkele meters, dat wil zeggen: is ook onzichtbaar en dat is dus op na een baan van enkele meters zijn zichzelf niet zo bijzonder. Ik zal de elektronen van de straling door haar in het vervolg ioniserende stra- de vele botsingen met luchtmoleculing noemen, omdat het karakter er- len geleidelijk hun snelheid en de van, vooral ook in biologisch op- daarmee verbonden energie kwijtgezicht, daarmee het best wordt aan- raakt en ze zijn dan niet meer te ongeduid. Een gemeenschappelijk ken- derscheiden van de 'normale' elekmerk van de verschillende soorten tronen, waarmee de materie vol zit. straling uit radioactieve stoffen of In vaste stoffen of vloeistoffen is de röntgen-apparaten en dergelijke is, dracht van de bètastraling slechts dat zij in staat is uit moleculen in de enkele millimeters. In eerste instanmaterie elektronen weg te stoten. tie zou men dus kunnen denken, dat

M

VU-MAGAZINE—APRIL IG

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen