VU Magazine 1990 - pagina 27

meer hebben verbaasd, dat wat hem betreft de vraag naar het typisch Nederlandse in de kunstgeschiedenis achterwege mag blijven. Ondanks haar waarschuwende vinger, stelde llja Veldman deze vraag wel, zij het niet met betrekking tot de zeventiende-eeuwse schilderkunst, maar tot die van de zestiende eeuw. De methode die rond 1933 populair was om de vraag te beantwoorden, beschouwde ze als ongeschikt. Toen had men voornamelijk oog voor meesterwerken - natuurlijk die van het realistische soort - en bracht de stijl ervan in verband met het volkskarakter. Dat de stijl echter weinig houvast biedt, demonstreerde ze door een schilderij van de kindermoord te Bethlehem van Pieter Bruegel naast een prent van Maarten van Heemskerck over hetzelfde onderwerp te houden.

B

eide werkstukken dateren uit dezelfde periode. Bruegel bracht het verhaal dichtbij huis, door het weer te geven alsof het zich afspeelde in een Vlaams dorpje, door sneeuw overdekt. De prent van Heemskerck lijkt volgens Veldman op het eerste gezicht op een vechtpartij op een naturistencamping. Heemskerck sloofde zich vooral uit om in navolging van Italiaanse collega's de anatomie van de lichamen weer te geven. Voor latere kunsthistorici was dat voldoende reden om dit soort werk als onhollands terzijde te schuiven. Voor de belangstelling van de zestiende-eeuwse Nederlandse kunst als geheel had dit negatieve gevolgen. Wie die kunst echter niet als een ongelukje tussen twee perioden van picturaal realisme wil beschouwen en de continuïteit op het spoor wil komen, moet volgens Veldman op de inhoud en de betekenis van de werken letten. Als voorbeeld vergeleek ze de manier waarop motieven uit de klassieke literatuur en mythologie in Nederland in de beeldende kunst werden verwerkt, met de manier waarop dat in Italië gebeurde, Vaak volgden Nederlanders de Italianen na. Zo liet Heemskerck zich voor de voorstelling van Venus en Cupido inspireren door de sensuele vrouwelijke naakten van de vroegzestiende-eeuwse Venetiaanse schilders. Hij zorgt er echter voor dat Venus de boog van haar zoontje tegenhoudt en laat haar tegelijkertijd wijzen op haar echtgenoot die op de achtergrond het net aandraagt, waarmee hij haar tijdens haar overspel met Mars betrapt. Alsof de boodschap nog niet duidelijk genoeg is, verzoekt Venus haar zoon in een bijschrift op te houden met het schieten van pijlen, want hij heeft haar al te vaak in oneerbare situaties gebracht.

A

ndere Nederlandse voorstellingen van de godin van de liefde gaan nog verder. Op een schilderij van Anthonie van Blockland pakt Venus haar zoon zijn gevaarlijke speelgoed

VU-MAGAZINE—JANUARI 1990

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen