VU Magazine 1991 - pagina 492

Het nut van chaos

1990

Eind jaren tachtig komt de chaos-theorie volop in de publieke belangstelling te staan. Met veel gevoel voor publiciteit timmeren de aanhangers van deze modieuze benadering van de werkelijkheid aan de weg. Een revolutionaire doorbraak die de oorzakelijkheid als uitgangspunt in de wetenschap, definitief naar de schroothoop zal verwijzen? En wat zullen de consequenties ervan zijn voor het maatschappelijk denken? Koos Neuvel, medewerker van VU-Magazine (sinds medio '91 redacteur), buigt zich over deze vragen en komt in het juninummer van 1990 tot een alleszins nuchtere conclusie.

De vlinder van Lorenz: kan de luchtverplaatsing van een opvliegende vlinder een orkaan in Brazilië veroorzaken? Illustratie uit de New Scientist

42

V

oorspellen is moeilijk, vooral waar het de toekomst betreft", zei Oscar Wilde ooit. Sinds Newton echter heette het dat de natuur in principe voorspelbaar functioneert. De bewegingswetten van vallende voorwerpen waren ontdekt, de natuur bleek gedomineerd door orde en regelmaat. Verrassingen uitgesloten. Tegenover de orde staat de chaos. En onder die naam - de chaos-theorie - heeft de afgelopen decennia een geheel andere benadering van de werkelijkheid opgang gemaakt. De naam suggereert een radicale breuk met het verleden; waar eens uitsluitend wetmatigheid leek te bestaan, daar wordt van nu af aan de ordeloosheid geproclameerd. De propagandisten van de chaos-theorie zijn niet vies van enig reclamejargon. Er wordt driftig gespeculeerd op de schok van het nieuwe. Niet gekweld door gevoelens van bescheidenheid wordt de chaostheorie door haar supporters al in een illuster rijtje geplaatst. "De relativiteit elimineerde de Newtoniaanse illusie van absolute tijd en ruimte; de quantumtheorie elimineerde de

Newtoniaanse droom van een controleerbaar meetproces; en chaos ehmineerde Laplace's fantasie van deterministische voorspelbaarheid", zei een fysicus. Als het tromgeroffel is verstomd, wordt echter wel degelijk een zachte melodielijn hoorbaar, die verleden en heden met elkaar verbindt. Veel wetenschappers geven toe de term 'chaos-theorie' ietwat ongelukkig te vinden. Niemand immers die zegt dat er in de natuur geen enkele ordening valt vast te stellen. Niemand ook die beweert dat de bewegingswetten van Newton achterhaalde hersenspinseltjes zijn. Wat wel valt staande te houden, laat zich illustreren aan het fiasco - nou ja, fiasco van de weersvoorspeUing. Ondanks het gebruik van computers en de enorme hoeveelheid informatie die daarin gestopt wordt, kan er nog altijd niet veel langer dan een dag of vijf vooruit gekeken worden zonder een al te grote foutmarge.(.) De makke van het weer is namelijk dat het geen lineair systeem is, waarin een kleine verandering in de input leidt tot een evenredige verandering in de output. Grote delen van de na-

il

VU-MAGAZINE—DECEMBER 1991 a ^ i ^

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen