VU Magazine 1991 - pagina 39

Europese geschiedenis is de 'Aithiopika' van Hehodorus, een Griekse tekt uit de derde eeuw na Christus. Het is een prachtig boek, het verbaast me dat er nooit in Hollywood een spektakelfilm naar gemaakt is. Het begint in het heden en dan komen er heel langeflashbacks en pas veel later kom je in het heden terug. Dus dat soort kunstgrepen bestaat al vanaf het begin van de Europese cultuur. Terwijl ik vroeger dacht dat de oudste verhalende teksten kronieken waren, die zijn opgebouwd volgens het principe van: en toen en toen en toen. Misschien verschilt de flash back bij Hehodorus nog wel met die in de moderne literatuur. In de oudere literatuur komt iemand een herberg binnen, zegt wie hij is en vertelt in de verleden tijd zijn levensverhaal. Maar Hehodorus heeft dat heel slim gedaan, want er zijn verschillende dingen die je als lezer pas langzaam begrijpt, doordat de levensverhalen in elkaar grijpen." Hebben schrijvers en dichters bijgedragen aan een beter begrip van het verschijnsel tijd? "Je kunt in ieder geval iemand als Proust noemen. Hij maakt - waarschijnlijk in navolging van de filosoof Bergson - een onderscheid tussen temps en durée, de chronologische tijd en de subjectieve ervaring. Een korte wandehng, kan bij hem dertig bladzijden beslaan, omdat die zeer intens wordt beleefd, terwijl op een ander moment weken heel snel voorbij kunnen gaan. "Daarmee geeft Proust antwoord op iets wat we waarschijnlijk allemaal beleven. Op het moment zelf heb je het vaak niet in de gaten, maar later besef je ineens dat je je een bepaald moment heel goed herinnert. Mensen van mijn leeftijd hebben zeer preciese herinneringen aan het eind van de oorlog. Ik was toen een jaar of veertien. Ik heb helemaal geen traumatische ervaringen gehad, ik zat niet in een kamp of zo. Wel waren we gevlucht uit Hongarije en ik herinner me van dag tot dag wat er gebeurde: de bombardementen en mijn moeder die ziek was. Terwijl ik, als ik me afvraag wat ik deed in 1951 of 1973, heel lang moet nadenken. Door Proust word je je ervan bewust dat dat iets algemeen menselijks is." VU-MAGAZINE—JANUARI 1991

en van de kenmerken van

' T H 'jeugd is dat je zelf onte'vreden bent met je jeugd. Toen ik eenjaar of twintig was keek ik altijd op tegen de mensen die een paar jaar ouder waren. Toen ik zesentwintig was moest ik denken aan de bekendste Hongaarse dichter, Petöfi, die in 1849 op zesentwintigjarige leeftijd is gesneuveld. Toen had hij al een enorm oeuvre achter zich. Dus ik dacht: Nu ben ik ook zo oud en wat heb ik eigenlijk gedaan? Je bent altijd een beetje ontevreden. "Dan komt er een hele lange periode waarin de tijd voor je stilstaat. Toen ik dertig was dacht ik niet meer aan de tijd. Ik doceerde Franse letterkunde aan de universiteit en genoot daarvan, dus dat was allemaal prachtig. Pas toen ik ongeveer vijfenveertig was ging ik weer aan de tijd denken, want toen merkte ik dat mijn kinderen beter zwommen dan ik, terwijl ik vroeger een goede zwemmer was. Ik heb toen ik een jaar of veertien was zelfs aan wedstrijden meegedaan. Nu was ik niet meer de beste zwemmer van het gezin en kreeg ik grijze haren en een

leesbril - allemaal tekens dat het leven niet tijdloos is. En dan ga je weer terugdenken aan het begin. Maar ik wil niet zo iemand worden die alleen maar over vroeger praat. We zouden het toch over tijd in de literatuur hebben?" Hoe snel leest u? "Dat hangt van de taal af. Ik lees het snelst in het Frans, maar ik ken

'Als je zestiende-eeuwse liefdespoëzie leest, heb je niet het idee dat het over het verleden gaat.' mensen die dat sneller kunnen. Ik heb altijd de neiging om er meteen wat van te willen onthouden voor mijn colleges, dus ik maak ook aantekeningen. Toch lees ik in het Frans vrij snel, doordat ik dat dagelijks moet doen, sneUer dan in het Hongaars, dat mijn moedertaal is, en in het Nederlands, dat ik dagelijks spreek." D 37

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen