VU Magazine 1993 - pagina 249

E K

Volksverhuizing De dichter en essayist Hans Magnus Enzensberger is een meester in het analyseren van politiek taalgebruik. 'De boot is vol' is een veelgebruikte metafoor wanneer men bedoelt te zeggen dat er geen vreemdelingen meer toegelaten kunnen worden. Een nogal merkwaardige metafoor. Het woordgebruik suggereert dat de ingezetenen van een land de schipbreukelingen zijn. De ingezetenen zijn de zielepieten, terwijl de vreemdelingen de agressieve bedreigers zijn. De metafoor van de volle boot zet de situatie volledig op zijn kop. Maar zo'n metafoor, laat Enzensberger zien, heeft ook consequenties voor het handelen. 'De nood op zee die op deze manier wordt gehallucineerd, moet vermoedelijk een gedrag rechtvaardigen dat alleen in extreme situaties is voor te stellen.' Niet dat Enzensberger afkerig is van het gebruik van metaforen. Hij verzint ze zelf ook. Hij gebruikt het beeld van de eersteklas treincoupé waarin twee reizigers zich breeduit genesteld hebben. Als er twee nieuwe reizigers binnen willen komen ontstaat er tussen de gevestigden een plotselinge, onderlinge solidariteit en een vijandige houding ten aanzien van de binnendringers. Vergeten is het feit dat die gevestigden elkaar helemaal niet kenden en zelf nog maar net de coupé zijn

binnengelopen. Zij beschouwen die treincoupé, een tijdelijke verblijfplaats bij uitstek, als hun onvervreemdbare eigendom. Een beetje inschikken is er niet bij. De angst voor en de afkeer van vreemdelingen, wil Enzensberger maar zeggen, is een antropologische constante. Een al net zo universeel gegeven is dat er migratie bestaat. Er hebben altijd al grote volksverhuizingen plaatsgevonden. De mens is een nomadisch wezen. De perioden dat bevolkingen stabiel op hun plek bleven, behoren tot de uitzonderingen. Wat dat be-

Op de plank H. Kloosterhuis en H.J. Plug (red.): Het redelijke debat; argumentatie in juridische, politieke en maatschappelijke discussies. Waterland van Wezel, f29,50. Specialisten gaan in op de vraag welke rol de normen voor redelijke argumentatie spelen in de praktijk van juridische, politieke en maatschappelijke debatten.

treft is de verontrusting over de hedendaagse volksverhuizingen misplaatst. Die verontrusting berust op gebrek aan kennis van het verleden en op vergeetachtigheid. Daarmee wil Enzensberger niet zeggen dat de migratie geen problemen met zich meebrengt. Er zijn wel degelijk grenzen aan de capaciteit van de Europese landen om vreemdelingen op te nemen. Als de migranten economisch en politiek niet geïntegreerd kunnen worden in de maatschappelijke orde, valt de ellende nauwelijks te overzien. Alleen, de pogingen van de Europese landen om zich te beschermen tegen bedreigingen van buitenaf, doen een dilemma ontstaan. 'Hoe feller een beschaving zich te weer stelt tegen een bedreiging van buitenaf, hoe meer ze zich inmetselt, des te minder heeft ze uiteindelijk te verdedigen." Lezers van de meditaties van Enzensberger hoeven geen concrete politieke oplossingen te verwachten voor bijvoorbeeld het zogenaamde asielprobleem. Hij brengt eerder ambivalenties en dilemma's op nuchtere wijze onder woorden; en dat op een terrein waar meestal de toonzetting er een is van paniek en hysterie. Daarom zijn die koele meditaties nuttig om te lezen voor iedereen die zich interesseert voor de problemen van migratie en vreemdelingenhaat. Ze behoren tot de verplichte literatuur, (kn) Hans Magnus Enzensberger. De grote volksverhuizing. De Bezige Bij, f 28,-

Kick Bras: Mint de Minne, Eros en Agape bij Jan van Ruusbroec. Kok Kampen, f 59,-. Een studie over de mystieke leer van Jan van Ruusbroec en over de protestantse argwaan ten opzichte van de mystiek. Marianne van den Wijngaard: Het eeuwenoude misverstand; de Invloed van de hersenen op het gedrag van mannen en vrouwen. Aramith, f24,90. Een studie over hoe de wetenschap in deze eeuw getracht heeft het verschil in gedrag tussen mannen en vrouwen te verklaren. 27 v u MAGAZINE JUNI 19 9 3

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen