VU Magazine 1994 - pagina 315

Mark Traa

De Soesterbergse zeezielctesimulator is in staat een flinl< deel van de gangbare sclieepsbewegingen na te bootsen.

Mensen zijn al zeeziek sinds er schepen zijn, m a a r echt begrepen is de kw^aal nooit. Z o is h e t een raadsel waarom de ene persoon groen van ellende over de reling h a n g t terwijl een ander nergens last van heeft. O m dat mysterie op te lossen, vindt in Soesterberg misselijkmakend onderzoek plaats.

een aantal gevallen ergens ter hoogte van het strottehoofd, maar de simulatoren konden worden gestopt voordat het erger werd. Wertheim: "Bij andere proeven wordt alleen het aantal brakers geteld. De iets minder extreme gevallen, mensen die naar alle maatstaven behoorlijk zeeziek werden, zijn niet opgenomen in die statistieken. Daardoor lijkt het of gieren rolbewegingen er niet toe doen." Wertheim en Vunderink houden vanuit hun ooghoeken voortdurend de monitor op het controlepaneel in de gaten. Daar is te zien hoe beide proefpersonen aan het werk zijn; de

OP Her DROGE ^ • • ^ H | et enig ontzag kijken de ^ V B v ^ E beide proefpersonen o m ^ V mr B H hoog. O p enkele meters boven de vloer slingert een afgesloten container vervaarlijk heen en weer. Met het onderstel van zoemende en sissende hydraulische armen lijkt de proefopstelling wel wat op een nieuwe Eftelingattractie: de Hoofdschuddende Octopus, zeer tegen zijn zin opgesloten in een snikhete testhal ergens aan de rand van Soesterberg. De geblokte kop van het zwoegende beest is klaar om een nieuw duo waaghalzen te verzwelgen. Die zijn al een trap opgeklommen en staan gereed bij de houten loopplank. Als de headbangende inktvis tot bedaren is gebracht, gaan ze naar binnen. In de container, zo groot als een bouwkeet, staan naast elkaar twee houten bureautjes - vastgeklonken aan de vloer. In een (eveneens vastgeschroefd) plastic bakje op elk bureau ligt een spuugzakje, afgedekt met een stapel formulieren. Daarop staan de verschijnselen vermeld die de proefpersonen mogelijk tegemoet v u MAGAZINE SEPTEMBER 1994

kunnen zien: duizeligheid, geeuwen, speekselvloed, boeren, winden laten, transpireren. Elk kwartier moet een formulier worden ingevuld. Als de beide proefpersonen achter hun bureau zitten, legt onderzoeksleider dr. Lex Wertheim nog eens uit welk doel is gediend met het experiment. De onderzoeker, van huis uit experimenteel psycholoog, windt er geen doekjes om. "We willen vooral zien hoe snel we jullie ziek kunnen krijgen", zegt hij droogjes. In opdracht van de Koninklijke Marine zoekt TNO-Technische Menskunde (het voormalige Instituut voor Zintuigfysiologie) uit welke scheepsbewegingen zeeziekte veroorzaken en welke handelingen een zeeziek bemanningslid nog kan uitvoeren. Een deel van de scheepsbewegingen kan met de deinende bouwkeet, iets eerbiedwaardiger Ship Movement Simulator geheten, worden nagebootst. Uiteindelijk is het de bedoeling in kaart te brengen hoe groot de belasting is van zeeziekte op de werkzaamheden van een scheepsbemanning. Wertheim benadrukt dat de proef-

personen voortdurend met een camera worden geobserveerd en via de intercom kunnen roepen als ze er genoeg van hebben. Dan sluit hij de deur en trekt de loopplank in. Het is half elf. In de controlekamer op de begane grond is het onderzoeksmedewerker ing. Reinier Vunderink die de startknop bedient. De simulator komt tot leven en op een monitor is te zien hoe de proefpersonen zich aan het bureaublad vastgrijpen. O p het scherm lijkt de container gewoon stil te staan, omdat de camera in een vaste positie hangt. Een blik door het raam van de controlekamer volstaat echter om te constateren dat de simulator in vol bedrijfis.

Heave Voor de beide landrotten in de simulator ligt het iets minder eenvoudig. Zij kunnen niet naar buiten kijken en missen dus de visuele prikkels die het even^vichtssysteem eigenlijk n o dig heeft om zich in te stellen op de nieuwe situatie. Het evenwichtsgevoel van de proefpersonen schreeuwt

dat de container hevig deinende is, maar de ogen kunnen dit niet bevestigen. Dit conflict, zo wordt vrij algemeen aangenomen, vormt de basis van het fenomeen bewegingsziekte. Naast lucht-, wagen- en ruimteziekte is zeeziekte een berucht verschijnsel dat iemand volledig kan ontregelen. Het evenwichtsorgaan krijgt de grootste optaters als het schip de boeg in de golven gooit en om zijn breedte-as draait. Deze beweging heet 'stampen' in zeevaardersjargon en is het hevigst in het voor- en achterschip. Geen wonder dus dat zeelieden hun kajuit het liefst midscheeps hebben. Uit experimenten is inmiddels gebleken dat de beroerdheid van de proefpersonen toeneemt met de sterkte van de heave; de verticale beweging die de container maakt. Van andere scheepsbewegingen, zoals rollen (draaien om de lengte-as) en gieren (draaien om de verticale as) wordt verondersteld dat de invloed ervan op het ontstaan van zeeziekte beduidend minder is. Het is overigens een veronderstelling waarop volgens Wertheim wel wat valt af te dingen; hij voerde proeven uit met uitsluitend gier- en rolbewegingen en kreeg te maken met inzittenden die vrijwel alle verschijnselen van zeeziekten vertoonden. De maaginhoud bevond zich bij hen in v u MAGAZINE SEPTEMBER 1994

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen