VU Magazine 1994 - pagina 429

Jan Vernee

Bruno Latour: een terminologie die rectitstreel<s aan de aictiemie is ontieend.

Volgens Avetenschapsonderzoeker Bruno Latour m o e t e n we openlijk erkennen dat bij elk maatschappelijk vraagstuk een veelvoud van partijen is betrokken. D e vraag is alleen w^ie er beter w^ordt van z o ' n democratie van b e l a n g e n g r o e p e r i n g e n . Het denkbeeldig dualisme tussen m a c h t en m o r a a l .

cratie. Iets dat er nu eenmaal is en waar je maar mee moet leren leven. Niet leuk voor wetenschappers en vertegenwoordigers van het volk en ook niet in de haak, want waarheid en democratie gaan verloren in een strijd om het eigenbelang van verschillende groeperingen. Mensen met een andere invalshoek noemen het technocratie. Wat technisch mogelijk is gebeurt ook, los van de vraag of het goed is voor ons. Die vraag naar het goede kan niet eens meer worden gesteld. We zijn wel capabel in doelrationaliteit: uitvinden hoe we Herman aan de praat krijgen. We zijn minder goed m de vraag of het wel juist is om hem aan de praat te krijgen en wat we eigenlijk ook al weer willen in een wereld die volkomen naar onze hand is gezet. Zijn we in een wereld vol gecomputeriseerde stieren wel zoveel gelukkiger?

Dualisme

Her Pi DER DINGEN ÉÉ

30

^^CI r is van alles fout ge^^^* gaan, bij alle partijen. WÊÊÊÊÊ Het heeft aan openheid ontbroken," aldus een woordvoerder van het ministerie van Landbouw over de verwikkelingen rond Herman. Het gaat natuurlijk om Herman de genetisch gemanipuleerde stier. De discussie rond het al dan met toestaan zijn van Herman IS op een chaos uitgelopen. Bij het debat zijn vele verschillende partijen betrokken en gaan de argumenten niet zozeer meer over Herman, maar over de betrouwbaarheid van het biotechnologisch bedrijf Gene Pharming, de overheid en BBC-documentaires. Waarheid, belangen en beslissingsbevoegdheden zijn daarbij

v u MAGAZINE NOVEMBER 1994

in een complexe strijd verwikkeld. Tot voor kort schenen de zaken veel eenvoudiger te liggen. Aan de ene kant was er de wetenschap, die de objectieve waarheid over de natuur vaststelt en die waarheid onderbrengt m universeel geldige en contextvrije natuurwetten. Aan de andere kant was er de vertegenwoordigende democratie, waarbij het volk uit zijn midden zijn vertegenwoordigers kiest en deze besluiten laat nemen die niets anders zijn dan de besluiten die het volk als geheel zou hebben genomen. De wetenschap wordt in het geval van Herman gerepresenteerd door prof.dr. H.A. de Boer, hoogleraar te Leiden en directeur van Gene Phar-

ming. De vertegenwoordigende democratie behelst in dit geval het ministerie van Landbouw, tot voor kort onder leiding van minister Piet Bukman. De wetenschappers zeggen dat Herman mogelijk is, de politici moeten maar zeggen of Herman ook toegestaan is. Mag alles wat kan? Een vergelijkbaar probleem als bij de ontwikkeling van de atoombom of later de atomen voor vrede.

Babyvoeding De zaken liggen echter ingewikkelder. Helaas speelt waarheid in de discussie over Herman een minimale rol. Wordt er nu wel of niet menselijk genetisch materiaal gebruikt om

melk met het menselijke lactoferrine te verkrijgen? Gaat het Gene Pharming nu om de mastitis-bestrijding (een runderziekte) of om het via koeien produceren van menselijke moedermelk? De zaken zijn wel helemaal ingewikkeld geworden nadat het Ministerie van Landbouw m eerste instantie toestemming voor Herman heeft gegeven. Daarmee is de kous af, zou je als weldenkende Nederlander denken. Maar de Dierenbescherming heeft haar bezwaren tegen het lot van de dieren, de Raad van State bemoeit zich ermee, er wordt een kort geding aangespannen en Gene Pharming mobiliseert patiëntenorganisaties. Andere wetenschappers bestrijden de claim van Gene Pharming als zou lactoferrine infecties voorkomen. De dieren zouden niet goed worden verzorgd. Nutricia wil iets met Herman voor haar babyvoeding. Op het slagveld van het genetisch

gemanipuleerde dier strijden vele partijen met vele belangen. De eerste slachtoffers van die strijd zijn de parlementaire democratie en de waarheid. En alsof dat nog met genoeg is organiseert de door de overheid opgerichte stichting Publieksvoorlichting Wetenschap en Techniek (F-'WT) nu een publieksdiscussie •waarin de gewone burgerman een aantal wetenschappers kritisch mag ondervragen. En het rapport gaat dan weer terug naar het parlement. Waarna de cirkel rond is. En Herman? Over Herman wordt in de oproep van PWT gezegd dat zijn computerprogramma IS bijgesteld. Herman de computer. Die geven we niet veel kans in het debat. Bruno Latour is niet de eerste die een dergelijk ingewikkelde gang van zaken opvalt. Het beste woord dat we er tot nu toe voor hebben weten te verzinnen is belangengroependemo-

Socioloog en filosoof Jurken Haljermas onderzoekt al sinds jaar en dag de manier waarop de democratie door de technocraten de nek om wordt gedraaid. Als Laatste Verdediger van de Verlichting beweert hij dat onze maatschappij nog niet rationeel genoeg is. Naast doelrationaliteit zouden ook ethische juistheid en waarachtigheid moeten worden gerationaliseerd. De ruimte waar dat voornamelijk plaats zou moeten vinden is het 'machtsvrije (IterrscPiaftsfreie) debat'. In discussies behoren partners elkaar 'in een open houding' aan te horen, inhoudelijk op argumenten in te gaan en elkaar aan te spreken op de vraag of ze menen wat ze zeggen (waarachtigheid). O p die manier kan Herman op eerlijke wijze een kans krijgen. Waarheid en democratie zouden daarbij winnen. Een mooi ideaal, dat helaas op praktische gronden nogal gemakkelijk onderuit te halen is. Want waarom zouden partijen (Gene Pharming, Dierenbescherming, Ministerie van Landbouw) afzien van het opkomen voor belangen die ze nu eenmaal vertegenwoordigen, alleen maar om anderen 'in een open houding' aan te kunnen horen. Berust dat niet op

31

v u MAGAZINE NOVEMBER 1994

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen