VU Magazine 1995 - pagina 254

worden gebracht, maar hij is wel te ver gegaan. Het feit dat de belastende passages een fantasie binnen een fantasie behelzen, doet daaraan geen afbreuk. Hebt u 'De duivelsverzen' gelezen? Ja, ik vind het ook een heel mooi boek. Ik ken veel van zijn andere werk, dat heeft hetzelfde sprookjesachtige karakter. Laatst sprak ik nog iemand die 'De duivelsverzen' niet had gelezen, maar wel vond dat het een heel kwalijk boek was. Hij werd boos toen ik zei dat wie het niet gelezen heeft er ook geen oordeel over hoort te hebben. "Ik moet wel toegeven dat ik op mijn beurt een film waarin bijvoorbeeld Jezus belachelijk wordt gemaakt, niet zou willen verbieden, maar toch ook niet leuk zou vinden. Er zit iets in je opvoeding - een kern van dingen die je heilig zijn - dat niet mag worden aangetast. Ik denk zelfs dat mensen die zo'n kern niet bezitten, niet deugen." Met pretogen: "Dat denk ik; het is een vermoeden."

"Precies. Binnen het geloof is men veel minder tolerant. Volgens de moslimwet is de fatwa tegen Rushdie juist: hij verdient de doodstraf; Khomeini had gelijk. Het is helaas ook juist dat een afvallige vrij vermoord mag worden. Zijn bloed is niet beschermd en dan is er geen vervolging van de dader mogelijk, want er is geen misdrijf. Iedereen kan zijn gang gaan. Het enige dat nog ontbreekt is een beloning voor degene die zo iemand ombrengt." Waarom wordt er op geloofsafval zo verbeten gereageerde "Omdat Allah dat voorschrijft in de koran. En zijn profeet denkt er niet anders over." Dat kan niet de hele waarheid zijn. "Je kunt het ook op een meer sociologische manier benaderen: geloofsafval staat gelijk aan hoogverraad. Anders dan het christendom is de islam een godsdienst die als staat is begonnen. De staat is ook de kerk. Een kalief is geen paus, want hij heeft geen leergezag, maar verder wordt het zaakje bestuurd door de staat. Wie ongelovig zegt te zijn, keert zich tegen de eigen gemeenschap. Zo iemand is een verrader, zoals een deserteur uit een leger dat is. "Voor veel moslims is de islam niet meer de staatsgodsdienst. Niettemin keurt tien procent de fatwa tegen Rushdie goed. Dat zijn binnen de Nederlandse gemeenschap van moslims altijd nog zo'n dertig- tot veertigduizend mensen. Ik zou niet graag willen dat tien procent van de Nederlandse moslims het op mij had gemunt."

Waarom heersen er in islamitische landen - niet alleen onder fundamentalisten, maar soms ook onder kritische intellectuelen aldaar - zulke hevige anti-westerse sentimenten! "Ze voelen zich bedreigd. Het Westen is veel machtiger en heeft ook getoond van die macht gebruik te kunnen maken. Het levend bewijs van de macht van het Westen is voor hen de creatie van de staat Israël. Maar het is allemaal heel dubbelzinnig. In de tijd dat ik er woonde heb ik van die haat nooit last gehad. Er is, hoewel dat nauwelijks hardop wordt gezegd, ook bewondering. Men is niet dom. Het is wel duidelijk waar de grote uitvindingen worden gedaan of waar de grote bewegingen op het terrein van de literatuur zich hebben afgespeeld."

Een afvallige als een verrader beschouwen is toch een vreselijke vorm van groepsdwangl "In zekere zin is de islam tolerant. Islamisten die een vrouw doden omdat ze niet netjes gekleed gaat, vormen een uitwas. Wanneer je niet vijf keer per dag bidt, is dat weliswaar een zonde, maar Allah is vergevingsgezind. Erger is het wanneer je zegt dat het niet nodig is om vijf keer per dag te bidden. Dan ben je een afvallige. "Misschien is het met de islam niet veel anders dan met de rooms-katholieke kerk. Ik heb een keer een student uit Limburg gehad aan wie ik vroeg of hij nu echt in de onfeilbaarheid van de paus geloofde. Zijn antwoord [en hier schakelt Brugman over op een zuidelijke tongval]: 'Maar professor, dat geloven we niet, dat nemen we aan.' "Tolerantie heeft een grens. Je mag niet openlijk met het geloof breken. Het taboe rust dus niet op wat je doet, maar op wat je zegt. Die houding kun je volgens mij niet eeuwig blijven volhouden. Je kunt niet onbeperkt volhouden dat de islamitische wet voor eeuwig en altijd geldig is."

Het eigenaardige is ook dat zelfs nen die de samenleving willen moderniseren en een van origine westers systeem als de democratie propageren, tegelijkertijd volhouden dat zoiets eigenlijk altijd al in de islam heeft gezeten. "Ze zitten daar nu eenmaal met een islamitische wet die pretendeert het hele leven te regelen. Je kunt dan moeilijk zeggen: van buitenaf voeren wij de democratie in, of: wij passen de beginselen van de moderne quantummechanica toe. Moslims zeggen dan: als wij onze heilige schriften goed lezen, staat het er eigenlijk al in. "Wat de democratie betreft beroepen zij zich op een koranvers waarin staat dat je elkander moet raadplegen; alsof een dictator ook niet zijn medewerkers raadpleegt. Er zijn geleerden geweest die beweerden dat de hele atoomtheorie eigenlijk al in de koran te vinden was. Voor het gevoel van eigenwaarde is dat een troostrijke gedachte: zie hoe geweldig onze heilige geschriften zijn! Als je verder nog wat wilt uitvinden, lees dan eerst je koran."

"Tolerantie heeft een grens. Je mag niet openlijk met het geloof breken. Het tahoe rust dus niet op wat ie doet, maar op wat je zegt."

Kreeg Rushdie zo weinig steun van kritische moslimintellectuelen, omdat hij dat taboe doorbrakl "Hij heeft inderdaad weinig steun gekregen. Moslimintellectuelen vinden weliswaar niet dat hij ter dood moet WETENSCHAP,

CULTUUR

Is dat eeuwige beroep op de koran geen teken geslotenheid van de cultuur! e) SAMENLEVING

12

- JUNI

igg^

van

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen