VU Magazine 1996 - pagina 35

LEZINGEN

Tentomstelling

CONGRESSEN

Het nieuwe licht "Wanneer men de ontlading van een grooten Ruhmkorff laat gaan door een Hittorfs vacuumbuis ... en men bedekt de buis met een tamelijk nauwsluitende mantel van dun, zwart karton, dan ziet men in een volkomen donkere kamer bij elke ontlading een met bariumplatinacyanuur bestreken papieren scherm ... hel verlicht worden, fluoresceeren." Met deze woorden begon de grotendeels in Apeldoorn getogen en in Utrecht opgeleide Duitse geleerde Wilhelm Koniad Röntgen in 1895 een lezing voor het fysisch-medisch gezelschap van Würzburg, de stad waar hij op dat moment hoogleraar was. Hij deed daarin minutieus verslag van een ontdekking die hij pas luttele weken tevoren - op 8 november van datzelfde jaar had gedaan en die binnen korte tijd met name de medische wereld ingrijpend zou veranderen. De stralen die hij ontdekte en die, korte tijd later, als eerbetoon naar hem genoemd zouden worden, maakten het namelijk mogelijk "door het menschelijke vleesch" heen te zien, bijvoorbeeld om te kijken wat er bij ziekte of ongeval aan schortte. De duizelingwekkende mogelijkheden voor de medische diagnostiek werden snel onderkend en toepasbaar gemaal<;t. Al in maart 1896 - nog geen half jaar later - opende in een Schots ziekenhuis de eerste radiologische afdeling haar deuren. En nu - precies een eeuw nadat Röntgen in zijn privélaboratorium de geheimzinnige straling voor het eerst ontdekte - worden er per jaar alleen al in ons land zo'n dertig miljoen röntgenfoto's gemaakt in ziekenhuizen, klinieken en tandartspraktijken.

maal uitvoerde in dat verduisterde hok, troonde hij haar op 22 november 1895 mee naar zijn lab, hield haar hand voor de onzichtbare stralen, en legde het resultaat vast op een lichtgevoelige plaat. Mevrouw Röntgen moet perplex hebben gestaan! "Wat Röntgen deed was een ontdekking, géén uitvinding", doceert een Museonmedewerker aan een aandachtig luisterend groepje schoolkinderen. Bij een uitvinding maak je iets volstrekt nieuws; ontdekken doe je wat allang bestaat." Feit is inderdaad dat de aarde al sinds de oerknal wordt gebombardeerd met het type straling waaraan Röntgens naam veri bonden is, maar dat gelukkig door de dampkring grotendeels wordt geblokkeerd. De kosmos is overigens niet de enige bron van straling waaraan wij hier op aarde blootstaan,- tv-kijken, een lichtgevend horloge, het bouwmateriaal waaruit ons huis is opgetrokken, vliegen en zelfs een wintersportvakantie, dragen bij aan deze stralingsbelasting. Hoe groot die belasting voor elke mens afzonderlijk is, en of die hoeveelheid al dan niet zorgwekkend is, kan de bezoeker op de expositie met behulp van een computer in een handomdraai achterhalen. Het is slechts één van de wetenswaardigheden over Röntgen en zijn straling, die deze expositie tot een must maken, (GJP)

Die tot laboratorium omgebouwde huiskamer, met de opstelling die Röntgen bij zijn ontdekking gebruikte, is te zien in het Haagse Museon; daar is tot medio maart een tentoonstelling ingericht over de ontdekking en toepassing van wat ook wel 'X-straling' wordt genoemd, die de toepasselijke titel '100 jaar straling doorgelicht' meekreeg. Doorgelicht wordt er overigens niks in het Museon.

Een langdurig en onnodig blootgesteld worden aan zogeheten 'ioniserende' straling - waartoe behalve de stralen van Röntgen ook radioactiviteit behoort - is lang niet zonder risico's. Aanvankelijk had men daar echter niet zoveel weet van. Wetenschappers èn leken experimenteerden er lustig op los; zij richten dit "nieuwe licht" op zichzelf en verder op zo'n beetje alles wat ze voor de voeten kwam, getuige de vele historische röntgenopnamen in de expositie. Meest ontroerend - voor zover een afbeelding met botjes ontroerend kan zijn - is echter de röntgenfoto (het móet de allereerste zijn geweest!) die de ontdekker maakte van de beringde hand van zijn vrouw. Ongerust waarom hij toch steeds zo lang wegbleef, en vragend wat hij toch alleWETENSCHAP,

CULTUUR

et)

De expositie 'Röntgen - loo jaar straling doorgelicht' is nog tot en met 17 maart 1996 te zien in Museon, Stadhouderslaan 41 te Den Haag. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur; 's zaterdags en 's zondags van 12.00 tot 17.00 uur. Gesloten op maandagen, eerste kerstdag en nieuwjaarsdag.

&) SAMENLEVING

33

- IANUARI/FEBRUARI

1996

Lezing 'De betekenis van Jeruzalem voor jodendom, christendom en islam' Door drs Edward van Voolen, conservator en samensteller van de tentoonstelling 'Jeruzalem in jodendom, christendom en islam'. Joods Historisch Museum, Jonas Daniël Meijerplein 2-4, Amsterdam. Tel. (020) 6 26 99 45. Zondag 14 januaii, 14.30 UUT.

Themadag Canada/Amerika Het Maritiem Museum staat in het teken van Canada en Amerika, waar zich in de jaren vijftig en zestig veel Nederlanders vestigden. Er worden lezingen gehouden, films gedraaid en er is een open podium voor persoonlijke ervaringen. Maritiem Museum Prins Hendrik, Leuvehaven 1, Rotterdam. Tel. (010) 4 13 26 80. Zondag 21 januari. Lezing 'Opgravingen in Jeruzalem' Door dr Margreet Steiner, archeologe en samensteller van de tentoonstelling 'Stad van David' in het Bijbels Openluchtmuseum. Joods Historisch Museum, Jonas Daniël Meijerplein 2-4, Amsterdam. Tel. (020) 6 26 99 45. Zondag 21 januari, 14.30 uur. Buytendijklezing 'Versierde wetenschap' Over idee en werkelijkheid van de universiteit, door prof. dr J. Vossen, hoogleraar Vergelijkende en fysiologische psychologie. Katholieke Universiteit Nijmegen. Aula Minor, Comeniuslaan 2, Nijmegen. Informatie: Studium generale, tel. (024)3 61 30 83. Maandag 29 januari, 16.00 uur.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen