VU Magazine 1996 - pagina 33

OP DE PLANK

Mulisch als diep denker Haiiy Mulisch is een groot schrijver en een diep denker. Of liever gezegd: hij heeft de allure van een groot schrijver en een diep denker. Hij straalt grandeur uit, in zijn voorkomen is hij gedistingeerd en stijlvol, hij heeft het loopje en het timbre van een vooraanstaand auteur. Mulisch is een waardig ambassadeur van ons land, een representant van humaniteit en beschaving. Zijn schrijfstijl in 'De ontdekking van de hemel' is helder, maar ook weer niet te gemalckelijk; voor de lezer blijft er iets te raden over. De schrijver maal<:t een ontegenzeglijk geleerde indruk: hij schijnt goed thuis te zijn in theologie, filosofie en wetenschap en wekt dè indruk daar op hoog niveau mee te spelen. Al die kennis gebruikt hij om een ernstige en belangwekkende boodschap aan ons, lezers, door te geven: de wereld snelt de ondergang tegemoet. En tenslotte; zijn boek 'De ontdekking van de hemel' is dik, erg dik. Veel beroemde meesterwerken zijn erg dik, dus zo'n dik boek als dat van Mulisch moet hoogstwaarschijnlijk ook wel een meesterwerk wezen. De allure van Mulisch dwingt respect af. Alle critici (met uitzondering van Hugo Brandt Corstius) verloren na lezing van 'De ontdekking van de hemel' onmiddellijk iedere kritische zin. Men prees het boek jawel - de hemel in. En na de critici zijn nu de weten-

dig mens die kwartjesfilosofie serieus neemt. Maar de auteurs van 'Mulisch en de wetenschap' wijden er allerlei intelligente beschouwingen aan; beschouwingen die intelligenter zijn dan hun object. Nu is 'de boodschap' van een roman wel val<:er banaal en clichématig. De manier waarop een schrijver formuleert, kan de lezer desondanks overtuigen en meeslepen. Bij Mulisch doet de boodschap echter afbreuk aan de roman. Het begin is nog prachtig. Daar wordt de vriendschap tussen de twee hoofdfiguren Max en Onno op een genuanceerde, complexe wijze belicht. Dat zijn overtuigende, levensechte portretten. Gaandeweg wordt het boek echter alleen maar schematischer. Alles is ondergeschikt gemaalct aan de boodschap en de plot; de hoofdpersonen worden steeds ééndimensionaler. Met name Quinten, de zoon van Max, is geen persoon van vlees en bloed, maar een type; hij heeft een rol te spelen, de rol van Messias, degene die de Tien Geboden weer bij de Chef moet inleveren, nu de mensheid los van God en moraal is gekomen. In mijn ogen is 'De ontdekking van de hemel' een mislukt boek. Alle jubel komt me voor als die over de kleren van de keizer. De aandacht die de auteur krijgt vanuit literair-kritische en wetenschappelijke hoek zal hem echter vleien. Nederig betuigen wetenschappers hun respect voor een kunstenaar. Het versterkt zijn status èn allure: die van een groot schrijver en een diep denker, (KN)

schappers, bijvoorbeeld de auteurs van het boek ' Mulisch en de wetenschap', aan de beurt. Ze vlooien het boek na op verborgen betekenissen, op symboliek, op schijnbare toevalligheden en op theologische en politieke boodschappen.

Ben ik nu gek of zijn zij het? Die vraag bekruipt me regelmatig wanneer ik recensies of beschouwingen over Mulisch lees. 'De ontdekking van de hemel' vond ik een van de meest flauwe en kinderachtige boeken die ik sinds mensenheugenis heb gelezen. De filosofische boodschap die in het boek zit is te banaal voor woorden. De mensheid heeft - zo luidt de teneur van het boek - het contact met 'het metafysische' verloren door zich te storten op wetenschap en techniek, en dreigt daardoor zichzelf te vernietigen. Tja, dat soort ondergangsfantasieën hebben we al zo vaal< gehoord en meestal zijn ze dan nog iets subtieler geformuleerd dan Mulisch het doet. Ik kan me moeilijk voorstellen dat enig verstanWETENSCHAP,

CULTUUR

Wim Haan, Anton van Harskamp, Yolande Jansen en Bettine Siertsema (red.), 'Mulisch en de wetenschap', Kok Kampen, f34, 90.

&> SAMENLEVING

31

- IANUARI/PEBRUARI

199&

Jean Brun, 'Blaise Pascal', Kok Agora/ Pelckmans, f. 29,90. De zeventiende-eeuwse denker Pascal wordt het stiefkind van de Franse filosofie genoemd. Hij was een christelijk denker en die gezindheid heeft vooral bij rationalistische en positivistische denkers niet aan zijn populariteit bijgedragen. Weliswaar heeft hij natuurwetenschappelijke ontdekkingen gedaan die alom bewondering wekken, maar in zijn werk valt niet één centrale gedachtengang aan te treffen. Dat belemmert schoolvorming. De filosoof Jean Brun wil in deze studie echter aantonen dat Pascal een echte filosoof is in zoverre hij onophoudelijk over het menszijn heeft nagedacht; bovendien wil Brun laten zien dat het werk van Pascal een blijvende actualiteit bezit en dat hij een tijdgenoot blijft. Peter Atkins, 'Het koninkrijk der elementen'. Contact, f. 29,90 De auteur vraagt de lezer met hem mee te gaan op een fantasiereis over de sobere navigatiekaart van de scheikunde, de tabel met het periodiek systeem der elementen. De periodieke tabel is het belangrijkste concept in de scheikunde. Het toont aan dat de chemische elementen met elkaar verband houden, tendenzen vertonen en bijeenliggen in families. Atkins presenteert de periodieke tabel als een soort reisgids van een denkbeeldig land waarin de elementen de gevarieerde landstreken vormen. Hij is daarbij niet uitgegaan van enige voorkennis van de scheikunde. Het enige dat hij van de lezer verlangt is een beetje fantasie in het zich voorstellen van een rijk koninkrijk, dat een afspiegeling vormt van onze feitelijke wereld.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen