VU Magazine 1996 - pagina 159

le denkers vinden zelfs dat ieder mens zijn eigen lijden zelf gewild en veroorzaalct heeft. Het geweld en de pijn sporen ons aan betere mensen te worden. Het kwaad draagt uiteindelijk bij tot het goede in de wereld. En het goede zal zegevieren. Onvermijdelijk.

wil van alles en nog wat proberen. Het levensbeschouwelijke is daardoor meer dan ooit aan golfbewegingen en modeverschijnselen onderhevig geraalct. Op zo'n golf is 'De Celestijnse belofte' komen bovendrijven. Zoals dat zo vaak gaat met bestsellers: de populariteit van het boek werkt aanstekelijk. Je wilt erover kunnen meepraten. Maar het is toch ook meer dan een leeg modeverschijnsel. Het boek spreekt duidelijk - onder andere door die oproep tot zelfbezinning - tot de verbeelding. Maar is het ook een goed boek? Ik vind van niet. In mijn ogen is het een dramatisch slecht boek, een volkomen nrislukte roman. In Vrij Nederland schreef Beatiijs Ritsema dat je van sommige bestsellers persoonlijk niet houdt - smal<;en verschillen nietwaar - maar dat het doorgaans wel mogelijk is je voor te stellen waarom andere mensen het boek prachtig vinden. Maar bij 'De Celestijnse belofte' kon zij zich zelfs dat niet voorstellen. Dat nu, kan ik mij goed voorstellen: het verhaal wordt gepresenteerd als een spannende avonturenroman, maar ik heb zelden een boek gelezen dat zo saai en spanningsarm is; er zit geen subtiele karal-ctertekening, of schrijnende relatieproblematiek in. Alles wat een roman mogelijk interessant maalct, ontbreekt. Het boek suddert maar zo'n beetje voort. Het is wèl humoristisch. De crux van het verhaal is dat de mens naar steeds hogere vormen van bewustzijn evolueert, steeds hogere trillingsniveaus bereikt. Op het eind van het boek wordt dat trillingsniveau zo hoog dat de mensen onzichtbaar worden voor hun vijanden. Daar heb ik om moeten lachen. Maar uit de serieuze toon waarin het verhaal verteld is, maak ik op dat die passage niet satirisch bedoeld is; ik ben bang dat het een staaltje onbedoelde humor is.

In de film 'Reservoir Dogs' heeft een crimineel een collega aan een stoel vastgebonden. Hij danst ontspannen in het rond op jaren zeventig hitparademuziek. Ineens snijdt hij zijn gevangene een oor af. Als kijker schrik ik mij wild. Wat een abrupt en zinloos geweld! Er is tegenwoordig een heel aantal van zulke films, 'la nouvelle violence' worden ze als stroming door filmcritici wel betiteld. Het zijn volstrekt onfilosofische films, maar als je er toch een wereldbeeld uit moet destilleren dan vormen ze precies het tegendeel van New Age. Het geweld in zulke films is hard en meedogenloos. Het kwaad kent geen enkele logica. Moordenaars brengen emotieloos mensen om zeep. De motieven om iemand te vermoorden zijn vaalc onduidelijk, pogingen te verklaren hoe die mensen zo slecht zijn geworden - ongelukkige jeugd of zo blijven achterwege. De explosie van gewelddadigheid lijkt uit het niets te komen. Het kwaad heeft geen enkele positieve functie. Slachtoffers noch daders worden van het geweld betere mensen. En het is allerminst zeker dat het goede uiteindelijk overwint. BLIJDE

Zulke films zijn nogal a-moreel, maar, het moet gezegd, opwindend zijn ze vaalc wel. Verdorvenheid is vanuit literair of filmisch oogpunt bezien interessanter dan edelmoedigheid. 'De Celestijnse belofte' bevat een overdosis aan saaie deugdzaamheid. Weliswaar zit er een beetje drama in 'De Celestijnse belofte', maar dat is nauwelijks uitgewerkt. In het boek gaat de hoofdpersoon in Peru op zoek naar een manuscript bestaande uit negen delen, dat belangrijke levenswijsheden bevat. In zijn speurtocht moet hij een tegenstander overwinnen, een zekere kardinaal Sebastian, die de verbreiding van het manuscript wil belemmeren. Kardinaal Sebastian is in het boek in zekere zin de belichaming van het kwaad. Maar het is wel een piepklein kwaad. Het is volstrekt duidelijk dat de bisschop geen serieuze tegenstander is, hij veroorzaalct alleen wat hinderlijk oponthoud. Uiteindelijk kan het goede alleen maar overwinnen. En zo hoort het ook in een New-Ageroman. Die onvermijdelijkheid maalct het boek tergend vervelend, maar biedt de lezer ook hoop en troost. Dat het boek als roman zo slecht is, zal voor de enthousiaste lezer waarschijnlijk geen bezwaar zijn. Behalve omwille van zijn literaire gehalte, kun je ook vanwege van zijn therapeutische kwaliteiten van een boek genieten. En dan heeft de positieve zekerheid die het boek uitstraalt wel degelijk enige betekenis. Het geeft je, voor wie daar ontvankelijk voor is, een goed gevoel. Dat is nog eens wat anders dan de nouvelle-violence&lms die, hoe spannend ze ook zijn, niet bepaald een blijde boodschap uitdragen.

HiTPARADEMUZIEK

James Redfield is een slechte, talentloze schrijver. Daarmee valt de zaak af te doen. Maar ik denk dat er meer aan de hand is dan alleen het povere talent van een individuele schrijver. De zwalcte van de roman heeft te malcen met de New-Age-ideologie die in het boek wordt uitgedragen. Deze ideologie, die zowel vorm als inhoud van de roman bepaalt, is er de oorzaak van dat 'De Celestijnse belofte' geen goede roman kan zijn. Het kwaad ontbreekt in de wereld van New Age, heeft godsdienstwetenschapper Wouter Hanegraaff opgemerkt. En dat is, denk ik, een belangrijke reden waarom een New-Ageroman nooit een literair meesterwerk kan zijn. De kunst heeft het kwaad nodig. Het wereldbeeld van New Age is, vanuit de kunst bekeken, al te vredig en geruststellend. De wereld heet in harmonie te zijn, de natuur is prachtig en de mens is in principe goed. Natuurlijk erkennen New-Agedenkers als James Redfield ook wel dat er in de wereld veel geweld bestaat en dat de mens tot veel slechtigheid in staat is, maar dat komt door verkeerde zelfbeelden. Als de mens maar tot het ware zelfinzicht komt, zal er overal liefde heersen,niet zozeer de gepassioneerde, heftige liefde voor één fantastisch mens, maar een liefde die democratisch wordt uitgesmeerd over alles wat groeit en bloeit. Het kwaad wordt niet volledig ontkend, maar krijgt een functie: opdat wij ervan leren. Zinloos lijden bestaat niet, als we slachtoffer worden van geweld of ziekte is dat eigenlijk een noodzal<:elijke waarschuwing. De meer radicaWETENSCHAP,

CULTUUR

BOODSCHAP

Maar wat maakt het zo onvermijdelijk dat het goede overwint? Wat dat betreft laat de opzet van het boek weinig ruimte voor twijfel. Het verloop van het boek kent een ijzeren regelmaat. In het eerste hoofdstuk wordt de e) SAMENLEVING

33

- APRIL

1996

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen