VU Magazine 1997 - pagina 416

IN DRÜÏC

Alain Finkielkraut, 'De verloren beschaving', Contact, f 2<),<)o.

Tijd om de balans op te maken. Aan het einde van de eeuw gekomen, is het moinent aangebroken voor de grote terugblikken. Wat de Franse filosoof Alain Finkielkraut betreft is het geen vrolijke terugblik. Deze eeuw is, zoals bekend, niet in de laatste plaats er een geweest van de grote oorlogen en de politieke massaslachtingen. In een vaak zeer knappe, ingenieuze analyse geeft Finkielkraut aan wat voor soort denkbeelden de massamoorden mogelijk heeft gemaakt. De kern daarvan zit verscholen in een uitspraak van Lenin: Je kunt geen omelet bakken zonder eieren te breken; met als variant: waar gehakt wordt, vallen spaanders. In deze eeuw zijn negentiende-eeuwse geschiedenisfilosofieën in de praktijk gebracht; filosofieën waarin verondersteld werd dat de saraenleving een ontwikkeling zou kennen naar de volmaaktheid. Helaas, dat zul je altijd zien, zijn er ook altijd dwarsliggers die de gewenste ontwikkeling van de samenleving in de weg staan, en die dwarsliggers mogen geofferd worden ten behoeve van het hogere doel. Zij, die dwarsliggers, zijn de eieren waarmee je de omelet bakt; en eigenlijk zijn dat ook noodzakelijke offers, want zonder eieren geen omelet. De offers worden dus gebracht voor de goede zaak. De slachtoffers moeten eigenlijk blij zijn. Fiet is het verhaal van het doel dat de middelen, ook de dodelijke, heiligt. Aan het einde van de twintigste eeuw is echter het geloof in het noodzakelijke offer niet zo gangbaar meer. Het engagement ten gunste van de grote politieke ideologieën heeft plaats gemaakt voor een humanitair engagement. Finkielkraut geeft aan dat we nu bereid om hulp te verlenen aan ieder slachtoffer van oor-

54

wcs

NOVEMBER/DECEMBER

1997

Het bakken van een omelet zijn om zelfs maar te proberen te begrijpen waarom een oorlog wordt gevoerd. Daarmee gaat de notie verloren dat er een zeker verschil kan bestaan, dat er een agressor kan zijn en het slachtoffer van agressie, dat er aanvallers en aangevallenen, schuldigen en onschuldigen kunnen bestaan.

ALAIN FINKIELKRAUT

logsgeweld, ongeacht of die nu voor een goede of voor een slechte zaak vocht; we identificeren ons met zijn lijden, niet met zijn idealen. Het slachtoffer heeft geen politieke identiteit, het heeft pijn. Is dat een vooruitgang? Finkielkraut heeft er zijn bedenkingen over. Natuurlijk juicht hij het toe dat de grote totalitaire stelsels aan hun einde zijn gekoinen. Maar toch heeft het humanitaire engagement, behalve dan voor artsen, zijn beperkingen. Het leidt tot een zekere onverschilligheid, de slachtoffers van oorlogen zijn niet meer te onderscheiden van die van natuurrampen. Eigenlijk zijn veel van die oorlogen een soort natuurramp geworden - onbegrijpelijk en willekeurig; het schijnt volstrekt zinloos te

Voor Finkielkraut blijft het belangrijk om partij te kiezen, zich als rechtgeaarde intellectueel te engageren. En hij noemt het in dit boek niet, maar zijn partijkeuze in het conflict in voormalig Joegoslavië is bekend: hij sympathiseerde vanaf het begin met de Kroaten. Zou hij daar nu niet een tikje spijt van hebben? Finkielkraut beschuldigt de aanhangers van het humanitaire engagement van vrijblijvendheid; zij kunnen door hun weigering te kiezen tussen strijdende partijen, zich nooit een buil vallen. Wie partij kiest loopt een risico, het risico van de verkeerde keuze. Finkielkraut lijkt daarmee indirect te duiden op zijn eigen ietwat ongelukkige engagement. Helaas zegt hij daar niets over, en dat ontsiert dit mooie boek toch een beetje. Want over de missers van het engagement zou minstens zo'n mooi boek te schrijven zijn. (KN)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen