Ad Valvas 1972-1973 - pagina 101

1 DECEMBER 1972

AD VA LVA S

Partijen houden slag om e arm met kollegegeld Twee dagen voor de verkiezingen vond in de grote zaal van socië­ teit Uilenstede een politiek treffen plaats tussen jhr. mr. M. L. de Braiivv (DS'70), drs. Ed van Thijn (PvdA) en dr. Bas de Gaay Fort­ man (PPR). De bijeenkomst was georganiseerd door het politiek gezelschap van de vereniging lAN en stond onder voorzitterschap van lAN­praeses en politikologie­ student Koos van de Steenhoven. Iedereen was uitgelopen als gold h e t een voetbalwedstrijd, zodat velen genoodzaakt waren op de gang van het spel te genieten. De eerste vraag stolde De Brauw aan De Gaay Portman. Waarom nog P P R stemmen, als die partü Loch al van tevoren definitieve af­ spraken heeft gemaakt met de PvdA en D ' e e ' Die vraag leek een aangevertje De l•egerlngspart^Jen gaan met een verabsoluteerd eigen gèhjk de verkiezingsstrijd in, al­

DUIVEL Tijdens de op maandag 27 november gehouden politieke meeting kwam ook de inflatie ter sprake. Dr. Bas de Gaay Fortman noemde drie mid­ delen om deze uitioas van het ekonomies systeem te bestrij­ den het 07ider kontrole hou­ den van de investeringen, liet bewerken van een mentali­ teitsverandering en een in­ komensbeleid dat de hogere inkomens beperkt. In dit verband bepleitte De Gaay Fortman voortaan een loonsverhoging in centen m plaats van in procenten. 'Het percentagebeginsel is een be­ ginsel dat uitgevonden is door de duivel. Want iemand die 80.000 gulden verdient krijgt m geval van een Loon­ stijging van 10% er een be­ drag bij. waarvan een ander een jaar moet leven — een bedrag wat hij erbij krijgt om de duurdere kruidenier te be­ talen.' H. A.

dus Bas de Gaay F o r t m a n Na de verkiezingen zijn ze dan gedwon­ gen dat eigen gelijk in kompro­ missen te verwateren De P P R geeft er de voorkeur a a n de nood­ zakelijke kompromissen aan de kiezers voor te leggen, zonder die kompromissen nu ideaal te vm­

POLITIEKE KOPSTUKKEN OP UILENSTEDE

komen tot een akkoord, waarin die verlioudingen herkenbaar zijn

Kollegegeld Toen de Brauw nog eens de on­ vermijdelijkheid en de sociale rechtvaardigheid van de duizend gulden h a d onderstreept, voegde hij e r a a n toe, dat die maatregel met door een progressiel kabinet zou worden ingetrokken. Er komt d a n stellig een andere duizond­ gulden­wet. Van T h y n bepleitte een degelijk studie­tmancierings­ stelsel. Hot op voorhand verhogen van het kollegegeld achtte hij uit den boze.

enÉidige sociologie eist overeenstemming metafysi! Met als ondenoerp 'Oordeel en vooroordeel in de sociologie', was prof. dr P. Thoenes (RVI Utrecht) de vijfde spreker in het Studium Génerale­programma. Allereerst stelde hij, dat de dis­ kussie over oordeel'vooroordeel in de sociologie zelf nog volop gaan­

Extra­parlementen

JHR MR. M. L. DE

BRA UW

De zaal wilde eigenlijk wel graag weten ot de duizend­giilden­wet door een progressiel kabinet met terugwerkende kracht zou wor­ den ingetrokken Maar op dit punt kwam v a n 'inijn met ver­ der dan een enerzijds en ander­ zijds. Technics is het heel erg moeilijk, aldus deze PvdA­er, een wet met terugwerkende k r a c h t m te trekken. Wel konstateerde hij d a t a c h t e r a ! ettektueren ervan bijzondere moeilijkheden oplevert, zeker als slechts weinigen betalen. Wel garandeerde hij gelijke be­ handeling van allen. Voor Bas de Gaay F o r t m a n riep

de benadering van deze proble­ matiek door de studenten vraag­ tekens op. Jullie lijken wel een groep, die alleen m a a r voor je eigen belangen opkomt en ons vraagt wat we te bieden hebben. Er moet hierover vanuit een heel andere gezichtshoek gesproken worden — we zyn bezig met de opbouw van een rechtvaardige samenleving, waarin onderwas een gemeenschapsverantwoorde­ lykheld en dus gratis is. Ik zie studenten liever met andere bor­ den dan tegen de duizend gulden. Al of niet overtuigd van eigen politiek gelijk ging toen ieder zijns weegs. Misschien hebben de ver­ kiezingen inmiddels duidelyk ge­ maakt wie ook een beetje gelijk gekregen heeft. Politiek is t e n ­ slotte niet alléén een kwestie van gelijk hebben HEKMAN AMELINK

WIJSGERIGE BESCHOUWIXG VA N PROF. VA N MËLSEN

GOED EN KWAAD VA N DE TECHNOLOGI De term technokratie heeft de laatste jaren een ongunstige klank gekregen, en een schrikbeeld van een door techniek beheerste m a a t ­ schappij opgeroepen. De analyse van wat techniek nu werkelijk eigen is, is volgens prof. dr. A. G. M. van Meisen broodnodig, wil je niet overgeleverd zijn a a n die technokratie. .Als die analyse niet tijdig genoeg plaats vindt, is b e ­ heersing van de gevolgen niet mo­ gelijk. In de laatste lezing van de cyclus 'Techniek, technologie en techno­ kratie', hield prol. Van Meisen .een wijsgerige beschouwing over de term technokratie. Bij h e t analyseren van wat t e c h ­ niek is, doen weer goed aan van meet at aan twee gevaren te on­ derscheiden: ten eerste die geva­ ren, welke weliswaar door de tech­ niek feitelijk opgeroepen zijn, maar die toch m e t uit haar wezen voortvloeien en vervolgens die, welke inderdaad a a n de techniek als zodanig inherent zijn. Dat de techniek zowel ten kwade als t e n goede aangewend kan worden, is een tweeslachtigheid die met zo­ zeer de techniek zelf betreft als wel alle menselijke aktiviteit. Techniek is te onderscheiden n a a r engere (handelen met machines) en n a a r ruimere zin (het toepassen van allerlei analysetechnieken op het gebied van h e t menselijke). Er is een verschil tussen klassieke techniek, waar de machines, het materiaal, voor zich zelf spreken en de moderne techniek die berust op uit wetenschap voortgekomen analyse die veel dieper in de lagen van een samenleving ingrijpt.

Betekenissen Prof. Van Meisen kent de t e r m technokratie deze met elkaar sa­ menhangende betekenissen toe. Deze betekenissen zijn ten eerste:

(»tihttieik

HniHt*ot(t4tfim

>>é" i

^ .

Relatieve autonomie

j # ­

v­***

rv^Ä

fc^Ä»"*.

~'^'<W iis^httfuti'

Je kunt ook gaan twijtelen aan de mens zelf. Zijn ze wel in staat om het proces te beheersen, ol blijven we steken m de fase van het pro­ ces lopende te houden en is het wel mogelijk dat we besturen en bepalen waar we heen willen?

n (tü

technokratie is heerschappij van mensen die bepaalde kunde heb­ ben en op grond daarvan m a c h t uitoefenen, demokratie is hier on­ mogelijk; ten tweede: heerschap­ pij van het technisch denken en ten derde een technokratische kuituur. Demokratie kan met de laatste twee samengaan. Het technische tijdperk maakt met waar wat ze zou Kunnen waarmaken: woningnood, achter­ stand m onderwijs, streken met hongersnood Het zijn problemen ^ i e nog steeds bestaan. Ook kan men zich atvragen ot de techniek wel in de juiste maatschappij­ structuur tunktioneert en er is een duidelijke twijfel a a n het ont­ s t a a n of de verbetering van m a t e ­ riele omstandigheden wel zo'n voorwaarde voor gelukkig leven is. Beheersen wij de techniek of be­ heerst de techniek ons? Is het hele proces te beheersen, te bestu­ ren of is het iets onafwendbaars.

Er is sprake van een relatieve autonomie van de techniek, een procesontwikkeling h a n g t niet al­ leen van het doel af maar ook van de wijze hoe er n a a r d a t doel ge­ streefd wordt. Technische midde­ len k u n n e n in h u n autonomiteit rampen veroorzaken. De moeilijk­ heid van h e t technokratische is, dat het altüd met andere doelen verweven is en men moet probe­ ren te onderscheiden wat wel en wat niet wezenlijk met techniek verbonden is. Tecliniek geeft ons, zoals gezegd, mogclykheden ten goede en ten kwade. Het goede moet van over­ heersende aard zyn en men moet zich als opgave stellen h e t kwade niet te laten gebeuren. Goed en kwaad zijn echter moeilijk te on­ derscheiden, elke goede oplossing heeft kwade neveneffekten en al­ leen door een analyse van wat die gevolgen zijn zal te grote 'kwalijk­ heid' vermeden kunnen worden. Door de enorme invloed van de techniek op onze maatschappij worden ook niet technische pro­ blemen (sociaal­humane) op een natuurwetenschappelijke wijze ge­ formuleerd en 'opgelost', dit kan de mens h e t gevoel geven dat hij zyn menselijkheid verliest. De essen­ tiële vraag is hierbij of het tech­ nisch bestel inderdaad de n a t u u r van de mens miskent ot slechts het gevaar oproept h a a r te mis­ kennen. I n het eerste geval is redding alleen mogelijk door een verzaking aan de techniek, een radikale onthouding. In het twee­

bevestigd ot ontkend worden door het overschryden van die 'ken­ nisdrempel'. Hot onderscheid in groepen die wèl en die nlèt ovei­ de kennisdrempel heen komen en de vraag ol dit te wijten is aan een onjuist begrippenkader, on­ juiste predikaten, is een belang­ rijk tacet van de sociale weten­ schapsproblematiek.

Natuur en kuituur

f/< K'. ('Il (Kif upi benadering geenszim, de 'enige ware' zou zijn. Van Aristoteles afkomstig is de formule S ­ P, Subjekt (S) is predikaat (P); aan de h a n d van een predikaat vormt men een beeld van. een oordeel over, het subjekt. Een vooroordeel gaat ahw aan het oordeel voorat, is pre­oordeel en wordt in een soort van voortase gemaakt, voordat men door meer kennis o­\'er h e t subjekt tot een werkelijke beoordeling komt. Het bestaande vooroordeel kan d a n

den "Bovendien vindt de P P R h a a r bestaansrecht hierin, dat er a a n de linkerzijde behoefte is aan een mentaliteitspartij. Nadat De Brauw aan het PvdA standpunt ten aanzien van de NAVO had gerammeld en De Gaay P o r t m a n De Brauw had ge­ ïnterpelleerd over zijn houding Inzake de bouw van akademiese ziekenhuizen in Utrecht, Leiden en Amsterdam, kwam verschil van inzicht n a a r voren tussen PvdA en P P R over de gang van zaken na de verkiezingen.

O m d a t een noodsituatie n a de verkiezingen niet ondenkbaar is. achtte Bas de Gaay P o r t m a n een extraparlementair kabinet i een kabinet dat geen vaste afspraken met de partijen heett) zeer wen­ selijk. Van Thijn zei niet van zulke noodsprongen te houden. Veel beter vond hij een minder­ heidskabinet op basis van het uit­ gewerkte regeerakkoord. Boven­ dien kunnen de conlessionelen dan bewijzen dat ze werkelijk zo progressief zijn als ze steeds be­ weren De Brauw was van oordeel dat een minderheid de meerderheid niet m a g regeren. Beginsel van be­ hoorlijk bestuur achtte hij het voor de verkiezingen duidelijk etaleren van de politieke uit­ gangspunten. Op basis van de door de verkiezingen ontstane krachtsverhoudingen moet Je dan

T HO EN ES m STUDIUM GENERA LE:

de geval zullen we realistisch de gevaren onder ogen moeten zien.

Films .Als afsluiting van de cyclus wer­ den twee films: 'Als de mensen nou tevreden zUn' van Leonard Henny en 'Een boterham met t e ­ vredenheid' van B r a m de Swaan gedraaid. De eerste film gaat over de cam­ pushogeschool m Twente en werd gemaakt door de studenten zelf. Hierin komt het beeld n a a r voren van een elitaire groep, grotendeels bezig met h e t oplossen van allerlei technische problemen zonder n a a r de menselijke gevolgen daarvan te kijken. Er werd een irriële sfeer weergegeven en uit interviews met studenten bleek dat ook zij twij­ felden aan wat ze nu a a n het doen waren. In 'Een boterham met tevreden­ heid' komen nederlandse arbeiders aan het woord. Je ziet en hoort vrouwen aan de lopende band; een ponstypiste; iemand die ploe­ gendienst m een spinnerij doet en daardoor nauwelijks a a n een nor­ maal gezinsleven toekomt en een m a n die de hele dag aan het eind van een 'machinestraat' het daar uit komende autodak op stapels legt. Wat vooral opvalt is de zin­ loosheid, het gebrek a a n motivatie waarmee men zijn werk doet Men werkt wel, m a a r als het met meer zou 'moeten', zou men er direkt mee ophouden Dit is een van de kwade gevolgen van de technische ontwikkeling; aan de ene k a n t ingenieurs wier opleiding een overwegend aksent op de technische ontwikkeling legt en weinig mogeiykheden laat tot andere overwegingen; en a a n de andere k a n t de arbeiders die die technische ontwikkeling 'aan den lijve' ondervinden en er nou niet bepaald echt mens door zijn. TINEKE DE RIJK

Tussen de n a t u u r ­ en kulturele wetenschappen bestaat een groot verschil m de verhouding oordeel/ vooroordeel. I n de natuurweten­ schappen is men er, door het op­ bouwen van een logisch­empirisch kernprobleem; lioe kom je tot begrippenkader, m geslaagd het geverifieerde en aanvaardbare oordelen' grotendeels op te lossen. De wetenschapsmensen uit de beginperiode van ­de sociologie (August Comte, Spencer) waren ook van mening d a t de mense­ l^)ke samenleving als een logisch­ empirische struktuur opgebouwd zou zijn. Mensen als Karl Marx en Max Weber, tweede helft negen­ tiende eeuw, ontkenden dit, Marx pleitte voor een dialektische be­ . nadering en stelde d a t de samen­ leving door de geschiedenis ver­ andert, een samenleving wordt door de mensen zeit gemaakt. Volgens Thoenes stelt een samen­ leving zich bepaalde doelen. Deze intenties komen bijvoorbeeld tot uiting in het sociaal, economisch systeem van die samenleving en een nog niet gerealiseerde inten­ tie kan een basis'attitude vor­ men. Een Intentie als mens­veilig­ voor­mens is een basis binnen het vooruitgangsdenken. I n h e t ver­ leden was er een veel direkter be­ dreiging tussen de mensen onder­ ling, lokale oorlogen waren aan de orde van de dag; kannibalisme, koppensnellery e.d. komen nu met meer voor. Intenties, en daarmee de regels binnen een samenleving, kunnen dus veranderen.

Onderscheid In elke sociologische theorie is een metafysische kern, een onbewijs­ baar iets, mbt aard samenleving, aard mens aanwezig. Zolang men het­ riiet eens is over metafysische waarden, is het niet mogelijk een eenduidige sociologie op te bou­ wen. Men moet oordelen onderschei­ den in geveritieërd/niet geveri­ fieerd en deze twee weer in niet wel aanvaard. Onder de m e t a ­ fysika vallen de aanvaardde, niet geverifieerde oordelen; niet te verifiëren doordat bepaalde voor­ oordelen te sterk blijken te zijn. Voorbeeld van een niet aanvaard geverifieerd oordeel is Galilei; wetenschappelyk is er een bewys m a a r h e t wordt door de m a a t ­ schappij niet geaksepteerd. I n de wetenschap streelt men n a a r ge­ verifieerde, aanvaardbare oorde­ len, m a a r stuit daarbij vaak op de onwil deze verifikatie werkelijk te aanvaarden. Deze onwil leidt er­ toe d a t men m de sociale weten­ schappen in metafysische ot Gall­ lei­achtige situaties belandt, en Is meer dan eens op onjuiste voor­ oordelen gebaseerd

Tolerantie Een maatschappij zou meer m staat moeten zgn experimentele situaties te realiseren en subgroe­ pen de kans te geven h u n akties te kontinueren. De kreatie van een dergeiyke experimentele ruimte vereist een grote mate van tolerantie. I n ons land is de sterke verzuiling een grote belemmering geweest. Vooroordelen als protes­ t a n t e n zijn schijnheilig en k a t h o ­ lieken met betrouwbaar, leverden niet bepaald bij tot tolerantie. Een werkelijke experimentele si­ tuatie vraagt een vertrouwen m mens­mens relaties, het wantrou­ wen l^kt echter steeds groter te M­orden Volgens Thoenes is de burgerlijke demokratie, waar­ schijnlijk meer dan elitaire syste­ men, in staat die tolerantie voor Subkulturen op 'te brengen en ze te laten bestaan. In de diskussie kwam o.a. naar voren dat het gesignaleerde wan­ trouwen het gevolg van een meer kritischer instelling kan zijn: en dat de sociologie, ondanks het streven naar verhoging logika­ gehalte en empirie, geen zuiver empirische wetenschap is en be­ paalde niet te verifiëren begrip­ pen altijd een rol spelen. TdB.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen