1947 Geloof en Wetenschap : Orgaan van de Christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in Nederland - pagina 51

45 gebrek in de bestaande toestanden kan worden weggenomen door middel van de ratio. Wetten, verdragen, overeenkomsten en kiesstelsels zijn steeds meer gerationaliseerd, tot de evenredige vertegenwoordiging toe; en overal waar men in deze instellingen niet-redelijke elementen vond, was men er op uit, deze te verwijderen. Twintig jaar geleden scheen het nog, dat we konden uitzien naar een ophanden zijnde reorganisatie der wereld, gebaseerd op de Volkenbond, op een internationaal geregelde economie, internationale hoven van arbitrage en sociale rechtvaardigheid. Eeuwen lang was dat de droom geweest van alle grote denkers en staatslieden. Nu zou de droom werkelijkheid worden. Reeds bij de Ouden heerst de overtuiging, dat ,,Vidya", redelijk inzicht, de overwinning zal behalen op ,,Maya", de wereld van de illusie. De Griekse wijsbegeerte proclameerde de overwinning van het redelijk denken. Heraclitus ging zover, dat hij verklaarde, dat de atmosfeer vol is van rede, zodat de mens voortdurend rede inademt. De Eleaten wilden alles laten beslissen door de rede. Dan komt Socrates, die leert, dat men moet streven naar helder en logisch denken, zich niet moet laten afleiden door invloeden, die in strijd zijn met het verstand, maar gevoel en wil moet leren beheersen door de rede. Volgens Socrates is kennis het doel van het leven, en die wijs is, zal zijn levenshouding bepalen naar de voorschriften van het redelijk denken. Zelfs moraal en deugd beschouwde Socrates als vormen van verstandelijke kennis. Zij konden dus door verstandelijk onderwijs aan anderen bijgebracht worden. Misdaad is een gevolg van gebrek aan juist inzicht. Het rationalisme van de classicke wijsbegeerte heeft aanleiding gegeven tot vele pogingen om de politieke stelsels te regelen bij het licht van de rede. Heel het gebouw van de Griekse democratie was opgetrokken op het fundament van de rede. De ,,Staat" van Plato is de belichaming van het Griekse ideaal van een politieke orde, die steunt op de rede. De Griekse beschaving wordt opgevolgd door die van Rome. Het Romeinse recht is de duurzaamste vrucht van het classieke rationalisme, het beheerst na 20 eeuwen nog het juridisch denken. De taak die de oudheid zich stelde, om het leven in al zijn uitingen te besturen door de rede, werd, na een terugval gedurende de Middeleeuwen, in de 18e eeuw met enthousiasme hervat door de mannen van de Verlichting. Voltaire, Diderot, d'Alembert, Montesquieu, Frederik de Grote en zoveel anderen zagen het als hun voornaamste levenstaak, het licht der rede te laten schijnen tot in de donkerste hoeken der wereld. De verlichting beschouwde de wereld als een ingewikkeld mechanisme, welks wetten konden worden ontdekt door de macht van het redelijk denken. Zodra de mens alle wetten zou gevonden hebben die de verschillende processen van de natuur en het menselijk leven beheersen, zou het mogelijk worden in deze processen in te grijpen en hun loop naar believen te regelen. De stout-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen