Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 201

re Partij. Werd aan die voorwaarden voldaan, toen de Vrije Universiteit na de bevrijding

zich opnieuw volledig kon ontplooien om te leven naar eigen roeping.'

De gereformeerde kerken hadden in de crisis rondom de vrijmaking duidelijk hun

koers bepaald. Zij wilden zich houden aan de theologie van Abraham Kuyper. Dat kon

gunstig zijn voor de Vrije Universiteit, die immers Kuypers meest geliefde geesteskind

was geweest. Maar dan zouden die kerken wel het oude elan hervonden moeten hebben.

Ze zouden werkelijk moeten leven uit de kuyperiaanse leer, waarvoor ze zo beslist geko-

zen hadden. Ze zouden hun leden, en dan vooral de jongeren, tot de vaste overtuiging

moeten brengen dat in die leer zo veel geestelijke rijkdom en troost te vinden was dat zij

als een kostbaar erfgoed voor altijd bewaard moest blijven. Van zo'n bezieling is nooit

iets gebleken. De leeruitspraken van 1942 zijn geen bron van kracht of inspiratie gewor-

den. In de omgang met andere kerken vormden ze een blok aan het been, in het interne

leven overbodige ballast.

De kerkelijke uitspraken van i942-'43 hadden de problemen van de gereformeerde

wereld niet opgelost. De onvrede bij de jongeren verdween er niet mee. Wel waren die

jongeren intussen een stuk ouder geworden. Zij stonden gereed verantwoordelijke posi-

ties over te nemen, ook aan de Vrije Universiteit. Ze domineerden nog niet, maar won-

nen wel aan invloed. Daardoor vertoonden de gereformeerde kerken in de eerste jaren na

1945 een enigszins tweeslachtig beeld. De ouderen hadden nog steeds de leiding in han-

den, en bleven de vertrouwde koers varen. Maar hun representativiteit werd meer en

meer onzeker.

Kritiek klonk zowel van rechts als van links. In cSB-kringen heerste de overtuiging dat

de gereformeerden ten prooi waren gevallen aan 'een geest van ingezonkenheid op vrij-

wel alle levensterreinen'. Van de calvinistische traditie ging geen kracht meer uit. Met

name in de studentenwereld namen zij de symptomen van die kwaal waar.+5^ Groter aan-

dacht trok de kritiek van links, in 1951 onder woorden gebracht door A. Bouman en

Thijs Booy in hun veelbesproken boek Gereformeerden, maarheen? Deze twee richtten

hun pijlen juist op de mentaliteit van de traditionele calvinisten: de vereenzelviging van

de eigen zaak met die van God, de starre antithesehouding die tot een tweede natuur ge-

worden was, de onverschilligheid tegenover de arbeiders in hun strijd voor lotsverbete-

ring. Ze wisten ook de geneesmiddelen aan te geven: een opener, oecumenische instel-

ling en dus aansluiting bij de Wereldraad van Kerken; een meer op de problemen van de

huidige tijd toegespitste predikantenopleiding; en niet in de laatste plaats, ook jongeren

aanvaarden als mondige kerkleden, en meer naar hen luisteren.'*57

Nog moeilijker was de positie van de Anti-Revolutionaire Partij. Jarenlang had zij in

het centrum van de macht gestaan. Tussen 1918 en 1939 steunden alle kabinetten op de

confessionele partijen. In 1945 echter begon een nieuwe periode, waarin de samenwer-

king tussen katholieken en socialisten de basis vormde van elk kabinet. Katholieke

Volkspartij en Partij van de Arbeid maakten de dienst uit, en beslisten of ook anderen

nog mochten aanschuiven aan de regeringstafel. De antirevolutionairen zijn de laatsten

CHRISTELIJKE WETENSCHAP 1926-1955 197

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen