Een hoeksteen in het verzuild bestel. De Vrije Universiteit 1880-2005. - pagina 31

en in de politiek stonden dikwijls ver af van de academische wereld. Juist zij moesten nu

overtuigd worden dat ook voor hen een christelijke universiteit en de beoefening van

christelijke wetenschap van levensbelang waren.+s Kuyper, Rutgers, L.W.C. Keuche-

nius en anderen trokken in 1879 het land door om die gedachte bij de mensen post te

doen vatten.+* Ze moest aanvankelijk nog groeien. Rutgers hield zijn eerste propaganda-

toespraak te Leeuwarden in een huiskamer.^^ Maar met heldere taal en eenvoudige be-

grippen slaagde men erin de boodschap over te brengen. Dat zal een opvallend kenmerk

blijven van alle vu-propaganda, die haar kracht zocht in de stelling dat er tweeërlei we-

tenschap is: de gelovige en de ongelovige. Het is een simpele, zonder nadere toelichting

al te simpele voorstelling van zaken. Maar ze kon dienen om het gewone kerkvolk te

overtuigen. Met subtielere leuzen had het doel niet bereikt kunnen worden.

Vooral was het nodig te zorgen voor regelmatige, vaste, jaarlijkse ondersteuning. Di-

recteuren riepen daartoe een commissie tot vermeerdering van de inkomsten in het le-

ven, die de Vereeniging een hechte financiële basis moest verschaffen. Voor elke provin-

cie kwamen er een provinciale directeur en een dito secretaris. Het land werd verdeeld in

ongeveer tweehonderd districten, elk onder leiding van een correspondent, die zelf

plaatselijke agenten mocht aanstellen.'** Als leden van de vereniging golden allen die een

jaarlijkse contributie van 25 gulden betaalden, of een bedrag van 500 gulden ineens. De

leden mochten in de algemene vergadering een stem uitbrengen, doch vormden slechts

een kleine keurbende. Naast hen stond de veel grotere groep van begunstigers, die zich

voor lagere bijdragen verbonden. Die beide groepen tezamen waren de achterban van de

Vrije Universiteit.

DE EERSTE BENOEMINGEN

Er zou dus een universiteit komen. Maar waar moest ze staan? Kuyper en Rutgers stel-

den een advies op'*^ met zes varianten: het buitenland (Pruisen of België), het platteland,

of een van de vier steden Utrecht, Den Haag, Leiden en Amsterdam. Het karakter van

de plaats speelde een belangrijke rol in de overwegingen. Zo achtten de adviseurs het

platteland 'een omgeving zonder vormende, ontwikkelende kracht', Utrecht was erg slap

op politiek, sociaal en geestelijk gebied, Den Haag wuft en oppervlakkig. Tegen Leiden

pleitte 'de schadelijke invloed van de akademische omgeving', en tegen Amsterdam 'het

gewoel en de bij velen heerschende geest eener groote koopstad'. Het lijkt niet gemakke-

lijk daar een conclusie aan te verbinden, zodat de uiteindelijke besliste voorkeur voor

Amsterdam enigszins verrast. Het is dan ook niet onwaarschijnlijk dat de beide rappor-

teurs bij voorbaat wisten waar ze naartoe wilden. Hoewel de aanwijzing voorlopig bleef^,

was de keus eigenlijk onontkoombaar. Toen in 1886 de definitieve beslissing viel, over-

wogen curatoren, dat 'de verwijdering der hoogleeraren Kuyper, Rutgers en De Savor-

nin Lohman buiten Amsterdam ondenkbaar te achten is'.'" Het grote nadeel van die stad

bleef, naar ook Rutgers erkendes^, dat ze 'vele gelegenheden tot verleiding' bood. Dat

ALLEEN OP WEG 1880-1905 27

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen