Een handvol filosofen - pagina 79

2 H.]. Pos:filosoofmet een vrije geest 75

certgebouw. Als elfjarige werd hij leerling van het Gereformeerd Gymnasium aan

de Keizersgracht, waar Woltjer rector was, en in 1915 slaagde hij voor zowel het

alfa- als het bèta-examen. Zijn orthodox-gereformeerde vader en hervormde moe-

der, maar ook zijn inspirerende rector, droegen ertoe bij dat hij in dat jaar naar de

Vrije Universiteit ging om klassieke talen te studeren. In de Faculteit der Letteren

en Wijsbegeerte nam naast het Hebreeuws en Semitisch, het onderwijs in Grieks

en Latijn een belangrijke plaats in; moderne talen werden nog niet gedoceerd. On-

derwijs in de geschiedenis van de filosofie en logica kreeg hij van Geesink, voor wie

hij waardering had om zijn levendige en beeldende voordracht. Uit belangstelling

volgde hij de fiilosofiecolleges van Bavinck die hij bewonderde als een inspirerend

en visionair docent.

Als student had Pos een strakke dagindeling; hij werkte programmatisch. Voor

zijn tentamens bestudeerde hij de verplichte literatuur, maar hij vond genoeg tijd

om zich ook te verdiepen in Kant, Hegel, Schopenhauer, Nietzsche, het neokan-

tianisme en in brochures van de Leidse filosoof Bolland." Ook las hij over de mid-

deleeuwse filosofie en schreef aan zijn studievriend Wim Ie Cointre dat hij tot de

volgende conclusie was gekomen: 'Nicolaas Cusanus is Hegel in de dop, Giordano

Bruno wijst uit naar Spinoza en Schelling'.'' Zijn brede filosofische oriëntatie ver-

traagde zijn studie niet. In 1918 slaagde hij voor het kandidaats-, en twee jaar later

voor het doctoraalexamen.

Pos behoorde tot de studentengeneratie die de eerste wereldoorlog bewust had

meegemaakt. De oorlog had hem diep geraakt en hem afkerig gemaakt van elke

vorm van oorlogvoering. Ook de jacht naar materiële welvaart en het daarmee ge-

paard gaande egoïsme stonden hem tegen. Hij kende een sterk ontwikkeld arbeids-

ethos dat tot uiting kwam in intellectuele ijver en een besef van moreel engagement

met de godsdienstige groepen waarvan hij deel uitmaakte - iemand die zich als stu-

dent en zeker als rector van het studentencorps van de Vrije Universiteit enerzijds

rekende tot de gereformeerde gemeenschap van deze universiteit en zich anderzijds

stoorde aan de introverte gereformeerde wereld. Hij was actief in de Nederlandsche

Christen Studenten Vereniging (NCSV) die bestond uit leden van de hervormde kerk

en van andere kerkgenootschappen, en die door aanhangers van de behoudende en

dominante richting binnen de Gereformeerde Kerken met wantrouwen werd be-

jegend. Ook met zijn toetreden tot de redactie van het Algemeen Nederlands Stu-

dentenweekblad Minerva gaf hij blijk van een zelfstandige oordeelsvorming die de

gereformeerde geborneerdheid oversteeg. Als student toonde Pos zich een intellec-

tueel met een vrije geest.

Tweeëntwintig jaar was Pos toen hij in 1920 naar Heidelberg ging om zijn studie

voort te zetten bij onder anderen Heinrich Rickert - een 'man van geweldig-impo-

neerende denkersgestalte', die volle collegezalen trok.''t Ook nam hij deel aan een

privatissimum bij Rickert thuis. Hij studeerde hard, maar oriënteerde zich ook in de

Duitse samenleving en politiek. Hij zag bij veel Duitsers een gevoel van bestaans-

12 Zie brieven van Pos aan zijn vriend Wim Ie Cointre van 10 en 15 januari, 17 september en 15 december

1917, in Harinck en Valk-Ie Cointie, Jeugdhneven. Duidelijk laat Pos zijn sympathie merken voor de streng

wetenschappelijke aanpak van Kant en zijn afkeer van Hegel. Scherpzinnig zijn in die brieven zijn groeiende

kentheoretische inzichten, die hij in 1921 in zijn proefschrift zou uitwerken.

13 Brief van Pos aan Le Cointre van 13 april 1917, in Harinck en W3.lk, Jengdhrwven.

14 Aldus Pos in brief aan Le Cointre van 28 november 1920, in Harinck en Valk, Jeugdhneven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen