Revue 2002 - pagina 100

Faculteit der Wijsbegeerte Wat is wijsheid in de relatie religie en wetenschap? Het najaarsthema voor Revue, Religie en wetenschap, is voor de faculteit der wijsbegeerte 'gefundenes Pressen'. In de eerste jaren van de bijna veertigjarige faculteit ging het er in veel wijsgerige discussies om grondideeën in wijsgerige visies en wetenschappelijke theorieën te benoemen die altijd geïnspireerd bleken door religieuze grondmotieven. Bij Herman Dooyeweerd lazen we dat het westerse denken werd en wordt beheerst door religieuze motieven. Dat zit hem in de aard en structuur van het denken en de wetenschap, maar pakt in de verschillende perioden van 'onze' geschiedenis verschillend uit. De grondmotieven volgden elkaar op, maar waren allemaal religieus geladen. Het religieus motief van de Moderniteit, dat vrijheid het hoogste goed is, (vooral, paradoxaal de vrijheid om alles te beheersen), zit ons bij wijze van spreken in de genen. Religie betekent op deze manier niet hetzelfde als 'een godsdienst hebben', maar (de ervaring en beaming van) een betrokkenheid op iets absoluuts dat per definitie niet ter discussie staat. Zo kun je het inmiddels wel discutabele geloof in de maakbaarheid van de samenleving een religieus motief noemen achter politieke theorieën die het vooral in de jaren tachtig goed deden. Al met al is het dus eigenlijk geen

38

vraag of er een relatie is of kan zijn tussen religie en wetenschap. Als aandrift tot verabsolutering is religie iets fundamenteel menselijks en zolang wetenschap door mensen wordt beoefend en niet door machines wordt overgenomen, zullen heersende overtuigingen, waarden en normen wel blijven meespelen in wetenschappelijke vraagstellingen. (Trouwens, ook zulke machines zullen dan wel 'waardengeladen' zijn.) Wijsgerig interessant blijft wel de vraag naar de verantwoording van de samenhang en van het onderscheid. Om op tijd een door religie overheerste wetenschap (denk aan de Marxistische ideologie) of een wetenschappelijke religie (denk aan een Religion innerhalb der Grenzen der blossen Vernunft) te kunnen signaleren, bijvoorbeeld. Tegenstemmen Plato's overtuiging indachtig dat filosoferen het beste gaat in een gesprek, wil ik hier ook een tegenstem de ruimte geven. Onze tijd is wars van het absolute en als religie nog betekenis heeft, gaat het meer om een behoefte aan betrokkenheid op een zinvolle samenhang van het gefragmenteerde bestaan dan op zoiets definitiefs als het absolute. Ideeën en trends zijn samenbinders, maar ook erg tijdelijk en voorbij-

vrije Universiteit

amsterdam

gaand. En wat de wetenschappen betreft, de maatschappelijke context staat niet welwillend tegenover een belangeloze zoektocht naar de waarheid. Tussen religie en wetenschap staat 'het maatschappelijk middenveld' van economische en politieke belangen die een interpretatie naar Dooyweerd behoorlijk compliceren. Een andere tegenstem: Het voorgaande houdt het vraagstuk wel erg abstract. Interessanter is hoe wetenschapsbeoefening zich houdt in een islamitische, of een boeddhistische cultuur en vice versa. Is moderne wetenschapsbeoefening niet doortrokken van westers denken en westerse waarden? Er is vroeger, maar ook recent, over het vraagstuk van de verhouding tussen 'geloven en denken' door medewerkers van de faculteit veel lezenswaardigs gepubliceerd. Ik noem een bundel waaraan door de leden van de gelijknamige researchgroep is bijgedragen: A.Th. BrüggemannKruijff e.a.. Celoven en denken, uit 1982, en recenter het proefschrift van Covert J.Buijs, Tussen God en duivel, totalitarisme, politiek en transcendentie in het oeuvre van Eric Voegelin, uit 1998.

Revue

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen