VU Magazine 1973 - pagina 497

heviger: het staatshoofd is machtiger, zijn wapens zijn gemener, de misdaad is misdadiger, de radicale studenten zijn radicaler, de corruptie is corrupter, de rijken zijn rijker, de armen zijn armer, het geweld is gewelddadiger etc. Al deze aspecten gaven het probleem van de gebondenheid van de burger aan de wet een eigen karakter. Concreet komt het hierop neer dat naar mijn mening de Nederlandse situatie zich minder snel zal lenen voor rechtvaardiging van ongehoorzaamheid aan de wet op morele of politieke gronden. Maar zo gauw geef ik me niet gewonnen en zo gauw is het probleem van burgerlijke ongehoorzaamheid in Nederland niet afgedaan. Een paar spaanders van opvattingen over hoe het volk bestuurd dient te worden door hun gezagdragers zijn hier ook rondgevlogen alsook de spaanders van het politieke protest. We zullen ook voor onze eigen situatie antwoorden moeten vinden. Die situatie is de laatste jaren eveneens gekenmerkt door sit-ins en bezettingen: Maagdenhuis, Provisorium van de VU, Beverwijk, Mexicaanse en Indonesische Consulaat, Enka-bezetting, Nijmeegse Universiteit, Lambertuskerk, 1000-gulden wet, hartpatiënten, Sociale Joenit, anti-groetdag, haardracht, en ofn iets verder terug te gaan: Volkstelling, zwembadkrakers, Johnson moordenaar. Provo. Het is ondoenlijk om al deze zaken ieder afzonderlijk hier aan de orde te stellen. Toch kan het zin hebben één zo'n probleem als illustratie te behandelen. Laat ik beginnen met het concrete probleem van de studentenacties en het onderwijsbeleid: de duizend-guldenwet.^) Deze wet en dit beleid kunnen illustratief zijn voor de moderne problematiek van gehoorzaamheid of ongehoorzaamheid. Burgerlijke ongehoorzaamheid kan worden opgevat als een vorm van politiek protest tegen een als onrechtvaardig beschouwde wet. Maar niet élke wet die onrechtvaardig wordt geacht, noopt tot ongehoorzaamheid. Bovendien: wie bepaalt hier het dubbelzinnige begrip 'onrechtvaardig'? En nog eens bovendien: de wet is tot stand gekomen volgens de staatsrechtelijke gangen, en verdient de wet om die reden al niet het gezag van de burgers? Naast de materiële legitimering van een wet - de wet bekeken naar zijn inhoud - bestaat de formele legitimering, en is deze laatste niet doorslaggevend in een democratische staat? De verplichting tot gehoorzaamheid aan de wet is een van de meest subtiele en variërende gebondenheden, die de burger zichzelf oplegt. Die verplichting is nooit onvoorwaardelijk en als we hem op een gouden schaaltje leggen moeten we in onze afweging tevens betrekken de aard van de omstandigheden waaronder de wet tot stand kwam, het karakter van de regels, het karakter van de regelhandhaving en regeltoepassing en de legitieme belangen van diegenen die de wet overtreden. Daarom ondermijnt een willekeur in het proces van wetgeving, of willekeur en discriminatie in de toepassing van regels, het gezag van de

wet. De wet kan getoetst worden aan het recht en naarmate een bepaalde wet de toets aan verschillende criteria van recht - legaliteit, fairness, afwezigheid van willekeur, verschillende andere rechtsbeginselen - beter doorstaat, des te meer krijgt de wet de facto meer gezag en derhalve meer steun van de burgerij. De formeel juiste totstandkoming van een wet is een van deze criteria, maar niet het uitsluitende. Het gezag van de wet is geen one-way street. Gezag moet van twee kanten komen. Hij die hamert op gehoorzaamheid aan de regels moet bereid zijn om die regels zelf te rechtvaardigen, uit te leggen, te beargumenteren (en zich uiteraard ook zelf aan de regels te houden). Nu doet zich het feit voor dat voor de verhoging van de collegegelden veel redenen en argumenten te geven zijn. Ik kan de collegegeldverhoging niet los zien van een aantal andere factoren in de samenleving: de positie van andere groepen, ook andere groepen jongeren - denk aan de

Amerikaanse ooriogsinvaliden (uit Vietnam) demonstreren.

25

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen