VU Magazine 1975 - pagina 368

Wl magaune 14 De VU viert 20oktober haar 95-jarig bestaan. Bij die gelegenheid zullen de Braziliaanse bisschop Dom Helder Camara, de Duitsefilosoof en natuurkundige prof. dr. C. F. von Weizsacker en de Nederlandse meteoroloog H. C. Bijvoet een ere-doctoraat ontvangen. In hetseptember-nummervan VU-magazinewerd al iets^emeld over de overwegingen die tot deze ere-promoties hebben geleid. In dit nummer wordt meer aandacht besteed aan de drie personen en hun werk. Het artikel over Dom Helder Camara en de omstandigheden waaronder hij werkt, werd geschreven door Maurits Groen, student politicologie, leraar geschiedenis in Haarlem. Hij is bezig aan een boek te schrijven over Brazilië. Maurits Groen Het vereist van ons Nederlanders nog heel w a t verbeeldingskracht om achter de schrikbarende cijfers de ellende te beseffen van de mensheid die in de Derde Wereld leeft. Zo netjes gekwantificeerd lijkt het massale lijden toch altijd minder schrijnend dan wanneer je in werkelijkheid geconfronteerd zou worden met ook maar één slachtoffer van onze wereldmaatschappijstruktuur. Helder Cêmara wil stem geven aan hen die stom geslagen zijn door het leven in de Derde Wereld, die alleen een rol lijkt te mogen spelen ten bate van het Westen. „ Wie aan de kant van de weg gestaan heeft, gehaast om zijn weg te vervolgen, en daar de auto's met volle snelheid voorbij heeft zien rijden zonder dat ze stopten, die is in staat het drama te begrijpen van de marginaal levende mensen. Marginaal: wie terzijde van het sociaal-economisch enpolitiekculturele leven van zijn land blijft." Het zijn echter nooit volledige werelddelen, landen, streken, die arm zijn, want ook daar leeft altijd w e l een handjevol rijken. Binnenlands kolonialisme: je allernaaste beroven. Beroven van z'n levensbehoeften, stoffelijk en geestelijk. Dom Helder werd in 1909 te Fortaleza (N.O.-Brazilië) geboren in een middenklasse-gezin. Na zijn gymnasiumtijd raakte hij tweejaar lang onder de indruk van de Braziliaanse variant van het fascisme van Saiazar en Mussolini, het integralisme. Daarna werkte hij 28 jaar als technisch assistent op het stedelijk secretariaat voor het onderwijs te Rio de Janeiro. Inmiddels hulpbisschop geworden in 1954, trad hij steeds meer op de voorgrond als sociaal-radicaal in de Rooms-Katholiekekerk. Van de beroemde/beruchte CELAM-conferentie van de Latijnsamerikaanse bisschoppen was hij één van de initiators. Vooral na Vaticanum II speelde deze conferentie een belangrijke rol in het verscherpte conflict tussen kerk onstaat in Brazilië. In 1964 werd Camara aartsbisschop van Olinda en Recife, twee aaneengegroeide steden met 1,5 miljoen inwoners. In plaats van zijn ambtswoning — het grote aartsbisschoppelijke paleis— te betrekken, nam bijzijn intrek in een paar kamertjes naast de kerk der Fronteiras. In 1968 werden zowel het paleis als Cêmara's woning door onbekenden gemitrailleerd. Op de muur kalkte men het woord: „ M O R T E ' . Wat is nu precies de motivatie van Cêmara om zich radicaal op te stellen in Brazilië en binnen de R.K. kerk? Hoe luiden zijn ideeën? Een korte beschrijving van de geschiedenisvan Latijns-Amerika en Brazilië mogen als inleiding dienen.

Nederland Dom Helder Camara kwam op een merkwaardige wijze aan zijn naam. Zijn vader koos die niet uit de heiligenkalender, maar uit een woordenboek. Zijn keuze viel op: „Helder, Den, haven in Noord-Nederland". Dit is des te curieuzer wanneer men weet, dat de zetel van Camara, Recife, in de 17e eeuw eveneens de residentie was van de Nederlandse gouverneur-generaal. Want ook in Brazilië hebben de Nederlanders hun koloniale rol gespeeld. In 1624 veroverde een expeditie van de Westindische Compagnie de hoofdstad van het Portugese koloniale rijk in Brazilië. Metgeld vande zilvervloot van Piet Heyn werd vervolgens de rijke suikerstreek Pernambuco veroverd. Het Hollandse gezag was niet al te stevig, aangezien men zo weinig mogelijk kosten wilde maken en slechts uit was op winst: suikerteelt. In 1654 capituleerden de Hollanders in Brazilië voor de Portugezen, die zich het suikergoud niet wilden laten ontglippen. De Hollanders zouden zich hun nieuwe bezit niet zo eenvoudig hebben laten ontnemen, ware vrede met „die oorlogszuchtige Lusitaniers" niet gunstiger geweest voor hun„negocie". Dezelfde nuchtere berekening en denkwijze blijkt ook bij de zaak van de afdanking als gouverneur-generaal van Braziliaans Nieuw-Holland in 1644 van Johan Maurits van Nassau. Deze „ M a u r i c i o " — Braziliaan, zoals hij in Holland spottend werd genoemd — was een uitzondering op al die gouverneurs, die uitsluitend een zo hoog mogelijk batig saldo nastreefden. Hij was degene geweest die de Hollanders had overgehaald met slaven te gaan werken (daar was tevoren een langdurige discussie over geweest). Johan Maurits was echter ook de man, die trachtte met een groots opgezette hofhouding een echt koloniaal gezag te vestigen, zoals de Spanjaarden en Portugezen deden. Zulke dure escapades waren echter in het geheel niet naar de zin van de knieterige Heren XIX van de Westindische Compagnie. Hun enige doel was: snelle winst. De Portugezen bemoeilijkten dat streven danig. Vanuit de binnenlanden, waarheen ze na de Hollandse veroveringen gevlucht waren, bestookten ze de plantages en nederzettingen in een guerrilla. De Compagnie gaf toen verder de voorkeur aan het bevorderen van de handelsbelangen,waarvoor een goede relatie met de Portugezen zeer nuttig was. Brazil ie werd derhalve prijsgegeven.

Afhankelijk Deze episode is helaas representatief voor de wijze waar-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen