VU Magazine 1975 - pagina 10

18 december verdedigde dr. Joop Ramondt (bedrijfssociologie) zijn proefschrift aan de VU. Het had een nogal sombere titel: 'Bedrijfsdemocratisering zonder arbeiders', een evaluatie van ervaringen met werkoverleg en werkstructurering' (uitgave: Samsom, Alphen aan den Ryn). Hy ging er onder meer in na in hoeverre werkstructurering en werkoverleg (twee inspraaks-

vormen die hun bestaan niet danken aan centraal gevoerd beleid, maar die zyn ontstaan in bedrijven) van invloed zijn op de bestaande arbeidsverhoudingen. Het antwoord op die vraag kon nauwelijks positief zijn. Het artikel dat elders op deze pagina begint, geeft een paar in het proefschrift voorkomende elementen weer.

Bedrijfsdemocratisering zonder arbeiders

Schaakspel met zeer ongelijke kansen 'Ieder onderzoek naar de verhoudingen tussen arbeiders en bedrijfsleiding in Nederland zal meteen een karakteristiek feit aan het licht brengen: het lage aantal stakingen. Sedert de bevrijding van het land in 1945 zijn door de vakbonden georganiseerde stakingen weinig voorgekomen. Weliswaar waren er wilde stakingen, die spontaan ontstonden en niet-officieel waren, maar zelfs die kwamen minder voor dan elders. De Nederlandse arbeider is door z'n temperament niet tot staken geneigd; hij voelt zich wèl bij de leiding van de drie grote vakbonden, die zo lang mogelijk met de werkgevers plegen te onderhandelen teneinde overeenstemming te bereiken', aldus schreef prof mr. W. F. de Gaay Fortman, oud-rector magnificus van de VU, thans minister van binnenlandse zaken, in 1960. Zijn artikel {'Industrial relations in the Netherlands today') zal menige-buitenlandse lezer met jaloerse blikken hebben doen opzien naar de arbeidsrust die hier heerste na 1945 tot diep in de jaren vijftig. Niet in de fabrieken, maar aan de groene tafel werd gevochten tussen werkgevers en werknemers; niet stakingen maar 'overtuigingskracht, wetenschappelijke berekeningen en kracht van argumenten'v/aren de wapens waarmee werd gestreden. Dr. A. Peper haalde het artikel van prof De Gaay Fortman onlangs (namelijk in een inleiding aan de VU bij het afscheid van prof dr. H. J. van Zuthem) aan. In het overzicht dat hij toen gaf van de arbeidsverhoudingen, bracht hij niet 'het temperament van de Nederlandse arbeider' naar voren als reden voor de arbeidsrust in de na-oorlogse jaren. Naast een paar andere factoren noemde hij wèl de eigenaardige manier waarop de Nederlandse samenleving in elkaar stak. Hij vestigde de aandacht van zijn gehoor onder meer op de 'verzuiling', een welbekende en vaak bestudeerde karakteristiek van de Nederlandse samenleving. 8

lijke belangen die men als protestant, katholiek, liberaal of socialist had. De zuilen stonden - de naam zegt het al - als het ware verticaal opgericht in de Nederlandse samenleving.

Dr. J. Ramondt

Ook in een proefschrift dat vorige maand aan de VU verscheen {'Bedrijfsdemocratisering zonder arbeiders', door dr. J. J. Ramondt) werd het eigenlijke probleem dat werd behandeld voorafgegaan door een schets van de arbeidsverhoudingen in Nederland en ook in die beschrijving speelden de zuilen een belangrijke rol: 'De verzuiling heeft zijn stempel gedrukt op de wijze waarop werkgevers, werknemers en overheid hun onderlinge relaties regelen '. De zuil was geen organisatievorm waarin men zich verenigde omdat men gelijke sociaal-economische belangen te behartigen had; men verenigde zich niet per sociale klasse, maar rondom religieuze of ideologische levensbeschouwingen. Niet van een gesloten front van arbeiders was sprake, maar van 'elkaar beconcurrerende, levensbeschouwelijke blokken' (Peper) waarbinnen het gemeenschappelijk belang van werkgevers, werknemers, middenstanders en boeren voorop stond. Men dacht niet graag in 'klassen'msLa.x legde liever nadruk op de gemeenschappe-

Stabiliteit Een stelsel waarin een georganiseerde scheiding bestaat tussen de verschillende bevolkingsgroepen, kan risico's met zich mee brengen voor de stabiliteit van de samenleving. Daarvan waren ook de leidinggevende elites van de zuilen doordrongen. Er werd een beleid ontwikkeld waarbij de scheidslijnen tussen de diverse achterbannen wel werd gehandhaafd, maar waarbij het tevens voor de ehtes onderling mogelijk was tot compromissen te komen. Aan het toeval werden de contacten tussen hen niet overgelaten: men legde ze vast in overkoepelingsorganen. Bovendien was men het er over eens dat het politieke stelsel moest worden gehandhaafd. Geen der zuilen was er op uit de Nederlandse ordening naar zijn hand te zetten. Voorwaarde voor dat alles was wel dat de respectieve achterbannen zich rustig hielden, of sterker uitgedrukt: de onmondige positie van de achterban werd bewust in stand gehouden. De ideologie werd ingezet bij beheersing van de achterban; 'de zakelijke toon in het onderling verkeer der elites - noodzakelijk om compromissen te bereiken - (ging) gepaard met een vooral ideologisch aangezette discussie in het contact met de achterban'. In het proefschrift werden tal van auteurs aangehaald die zich hadden beziggehouden met de vraag in hoeverre karakteristieke trekken van het zuilenstelsel waren terug te vinden in de manier waarop de arbeidsverhoudingen waren geregeld. Eén van hen, J. A. F. Windmuller, gaf drie kenmerken: • overheersende rol van de overheid in de beleidsvorming over de arbeidsvoorwaarden;

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen