VU Magazine 1976 - pagina 302

wU magazine 36

en macht worden tot stand gebracht en waarop zij zijn gericht. Maar de gevolgen reiken nog verder, en wel tot middenin de westerse samenlevingsopbouw. En daar, temidden van die samenlevingsopbouw komt ook de barrière weer volop in de hedendaagse actualiteit terug. Want het paradoxale verschijnsel doet zich voor, dat, terwijl het oorspronkelijk motief voor het nemen van deze barrière de vergroting van de eigen vrije lotsbepaling was, toch het effect daarvan in werkelijkheid veeleer is geweest dat de ruimte voor eigen lotsbepaling steeds verder is ingesnoerd. En wel op zo'n wijze dat daardoor nu ook de concrete mogelijkheden tot ontsluiting van de samenleving goeddeels lijken te zijn afgesneden. Zelfs wanneer nu de wil tot ontsluiting in de hedendaagse samenleving voluit aanwezig zou zijn, dan zou die toch nog wel eens principieel kunnen afstuiten op het feit, dat intussen bepaalde dimensies van de mogelijkheid van eigen lotsbepaling in onze samenleving systematisch en voorgoed teloor lijken te zijn gegaan. Paradox Het is niet moeilijk, om de oorzaken van deze „paradox" van de vrije menselijke lotsbepaling te achterhalen. Dat de mogelijkheden van eigen lotsbepaling van de burgers in de loop van de tijd meer en meer zouden verschralen, lag eigenlijk al van meet af aan opgesloten in de wijze waarop de barrière van het lot doorbroken werd, namelijk via een bewuste afkalving of instrumentalisering van de bestaande normen van recht en ethiek. Wat was immers het rechtstreekse gevolg van die afkalving of instrumentalisering? Enerzijds ongetwijfeld, dat voor de inzet van de „vrije" marktexpansie door de wagende ondernemers moreel en juridisch ruim baan werd gemaakt. Maar anderzijds ook, dat de begeleidend-optredende misstanden op sociaal gebied niet langer rechtstreeks vanuit algemeen erkende normen van recht en ethiek aan de kaad konden worden gesteld. Het treffen van „beperkte correctie achteraf' was, zoals we al zagen, de enige mogelijkheid die overbleef. En het is nu deze principiële afwijking van het streven naar een „simultane realisatie van normen" — waarbij normen van recht, van ethiek, én van economie gelijktijdig nor-

merend zijn voor alle besluiten die moeten worden genomen — die ook de groei van een beslissingspatroon in de samenleving heeft mogelijk gemaakt, waarin de kansen op eigen menselijke lotsbepaling steeds meer zijn verschraald en verbrokkeld. Wanneer immers normen van ethiek en economie niet meer tegelijkertijd behoeven te worden aangelegd, is 't ook niet langer noodzakelijk dat ze door dezelfde personen of instanties worden aangelegd. Dan is 't niet alleen mogelijk, maar zelfs heel efficiënt en vanzelfsprekend, om de wagende ondernemers zich alleen te laten bezighouden met de vraag wat op technische of economische gronden geschieden moet. Andere instituties in de samenleving moeten op morele, sociale, ethische of rechtvaardigheidsgronden geschie-

den moet. Die taak kan dan rustig worden gedelegeerd aan b.v. de overheid, aan de kerk, of aan de particuliere armenzorg. Met andere woorden: in een samenleving waarin het „recht" van vrije, onbelemmerde individuele lotsbepaling in het economisch leven voorop staat, krijgen normen als die van sociale ethiek noodzakelijkerwijs een o/?;H'eg^-karakter. Ze werken niet tegelijkertijd, maar hoogstens achteraf. Bovendien worden ze niet of nauwelijks gehanteerd door de nemers van de oorspronkelijke beslissingen, maar door andere instanties in de samenleving, die moeten pogen a.h.w. via een omweg het totale eindresultaat nog wat bij te schaven uit een oogpunt van recht en ethiek, om zodoende voor iedereen aannemelijk te maken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen