VU Magazine 1977 - pagina 367

1 ^ magazine 13

„Dorpisme Aan de hand van de Hikayat gaat dr. Manusama in z'n studie na hoe de Adatrechtgemeenschappen op de Ambonese eilanden (in het bijzonder op het schiereiland Hitu) ontstonden en zich gedurende twee eeuwen ontwikkelden tot ze in 1646 door de 0.1. Compagnie werden vernietigd. Met name het in de kiem smoren van deze ontwikkeling van een staatkundige structuur (en dat alles ter wille van de kruidnagelen!) wordt door velen beschouwd als een oorzaak van het nog steeds bestaande ,,dorpisme" op de Ambonse eilanden. (Ook alle Molukkers in Nederland kennen een bijzondere loyaliteit met het dorp van hun voorvaderen). Dr, Manusama schrijft in z'n voorwoord ,,Het dynamische element in die ontwikkeling verdween en de tot territoriale eenheden omgevormde gemeenschappen zijn sindsdien vrijwel statisch gebleven. Een ander gevolg van die revolutionaire inbreuk op het maatschappelijk bestel was, dat vele adatbegrippen, die betrekking hadden op de sociale structuur nu een verwrongen of onvolmaakte betekenis hebben gekregen". Met name de afschaffing van het viernianschap op Hitu door gouverneur Demmer heeft grote gevolgen gehad. De studie van dr. Manusama beschrijft nauwkeurig hoe deze bestuursstructuur er uit heeft gezien. Tot slot enkele fragmenten van de Nederlandse vertaling van Rijali's ,.Hikayat Tanah Hitu" om een idee te geven van Rijali's verteltrant. Het geschrift begint met een beschrijving van de aankomst van diverse migrantenstammen op Ambon en hoe zich een bestuursstelsel ontwikkelde waarin vier, gelijkwaardige ,,perdana's" de centrale rol speelden. De macht berustte bij hen, ook toen zij later besloten een vijfde persoon aan te wijzen die zou optreden als ,,raja". Daaraan ging veel wikken en wegen vooraf.

Ten slotte werd besloten tot een soort experimenteerperiode. Rijali schreef de toedracht van dit gebeuren op, zoals het aan hem was overgeleverd:

en van geslacht op geslacht, niemand anders dan die vier stammen. Alleen over de wil van de verheven God hadden zij geen macht''.

„Raja"

De komst der Portugezen in 1512 werd aan Rijali als volgt verteld: ,,E€ns op een dag ging een prauw van Sakibesi uit Nusatelo in de zee van Puli Tiga vissen. En zij kwamen perdana Jamilu berichten, aldus zeggende: ,,Wij kwamen een prauw tegen in de wateren van Puli Tiga. Nog nooit van ons leven hebben wij menselijke wezens gezien zoals die mensen. Hun lichaam is blank en hun ogen lijken op kattenogen. Wij stelden hun vragen, maar zij kenden onze taal niet en wij kenden hun taal ook niet". En perdana Jamilu zei: ,,Gaat heen en brengt hen hierheen''. En zij keerden terug, brachten hen naar de negeri bij perdana Jamilu. En hij vroeg aan hen: ,,Waar komt gij vandaan en wat is de naam van uw land?" En zij antwoorden: ,,Wij zijn van Portugal gekomen en ons verlangen is handel te drijven. I>e reden, waarom wij hier zijn gekomen is, dat wij verdwaald zijn en de weg niet weten. En wij zijn op het strand aan de overkant gekomen en onze boot is in de zee van Pulu Burung op een rif gelopen. En onze boot achtergelaten hebbende, ajn wij aan boord van een sloep gegaan om naar Portugal terug te keren. Maar de loods wist de weg niet en wij zijn hier terechtgekomen. Wat is er aan te doen. het lot heeft bepaald, dat vrij hier moeten zijn. Toen werd hun een plaats gegeven om er een huis op neer te zetten, waar zij konden wonen. Na enige tijd vroegen zij toestemming opdat sommige van hen het huis bleven bezetten en anderen bericht gingen brengen aan hun overheden.

,,E^ns kwamen de vier perdana's op een bepaalde plaats bijeen en met hun vieren overlegden zij over de toekomst van hun land. En één zei: „Wat is beter, een raja te hebben of geen raja te hebben?" En een ander zei: ,,In plaats van geen raja te hebben, is het beter een raja te hebben". En weer een ander zei: ,,In plaats van een raja te hebben, is het beter geen raja te hebben". En weer één zei: ,,Wat is het nut van het hebben van een raja en wat is het nut van het niet hebben van een raja?" En twee van hen zeiden: ,,Alzo is het nuttig geen raja te hebben". En weer werd gezegd: ,,Inderdaad, hetgeen die twee gezegd hebben is niet verkeerd, maar laat ons eerst iemand tot raja verheffen, opdat wij kunnen beoordelen het nut van het hebben van een raja en het nut van het niet hebben van een raja". En één van hun bloedverwanten werd tot raja verheven. En hem werd de titel gegeven Latu Sitania, een eretitel, waarvan de betekenis namelijk is de raja, tot wie men zijn vragen richt. En tot hukum (Ternataanse benaming voor rechter) werd verheven, die Abubakar Nasediki heette. En er gebeurde niets, dat ongewenst was in Hitu. En na enige tijd maakten de vier perdana's samen met het gehele volk hun opwachting en de raja besteeg de verheven zetel. Hij zat met zijn benen slingerend neerhangend en allen zeiden: ,,Ons is duidelijk geworden wat het nut is van het hebben van een raja en het nut van het niet hebben van een raja". En de vier perdana's zeiden: ,,Wat is er verkeerd aan, immers hij is raja. Maar het rajaschap is evenwel beperkt, dat wil zeggen, het is gebonden". Alle bevelen en verboden benevens het treffen van adatregelingen berustten toch uitsluitend bij de vier perdana's. Wat zij wensten werd tot adat verklaard tot in lengte van dagen

Portugezen

Met het aanbreken van de Westmoesson, lieten zij hun schepen komen, het hele jaar door zonder onderbreking. De handelsplaats in Hitu werd bedrijvig en het gehele land Ambon werd bekend. In die tijd werd aan perdana Jamilu een titel gegeven, Kapitan Hitu was die titel

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen