VU Magazine 1978 - pagina 210

magazine 32

Iets over mystiek en ethiek door prof. dr. C. A. van Peursen

De termen ,,mystiek en ethiek'' beloven te veel als men 'hen los ziet van de zeer concrete, dikwijls verwarrende, zaken die in de twee laatste nummers van VU-magazine aan de orde gekomen zijn. En toch hadden onderwerpen als de bestrijding van het terrorisme, beginselpolitiek, ondernemingsraad, het samenwonen, hulp aan Vietnam alles met genoemde woorden te maken. Want twee dingen moet men bedenken. Ten eerste dat mystiek en ethiek geen zeer hoge idealen zijn, maar dat zij bepaalde gedragspatrohen, bepaalde manieren van leven en beslissen, inhouden, die in alle tijden gevonden worden. Ten tweede dat deze woorden op zichzelf nog niet iets positiefs hoeven aan te duiden: er is een vorm van mystiek die tot een vlucht uit verantwoordelijkheid en zelfs tot gevaarlijke roes kan leiden en er zijn manieren van zedelijk of ethisch handelen, waarin het kwaad de overhand heeft. Zonder nu direct heide termen tegen ell<aar uit te willen spelen, kan men toch wel zeggen dat een sterk accent op de mystiek dikwijls de ethiek in de kou laat staan: de sterke bevindelijkheid die in sommige kringen van het gereformeerd protestantisme aangetroffen wordt, heeft er wel toe geleid dat het zedelijk handelen - zelfs de politieke beslissing tijdens de laatste wereldoorlog -in het gedrang kwam, om het maar zacht uit te drukken. Omgekeerd kan een fel accentueren van zedelijk en politiek handelen of tot een politiek pragmatisme leiden (beslissingen nemen alleen op de basis van doelmatigheid, zonder ,,beginsel") of tot een agressief revolutionaire praktijk voeren, met alle vragen daarbij rondom het terrorisme. Toch beginnen we deze kanttekeningen door te wijzen op de innerlijke samenhang tussen mystiek en ethiek. Aanleiding daartoe vormt het artikel van Dr. Hasan Askari over de Bergrede. Als moslim ziet hij Jezus en Zijn Bergrede binnen het historisch perspectief van de boodschap van de Profeet. Hij beziet de vragen van onze tijd in samenhang met de Bergrede en deze samenhang draagt bij hem het karakter van de mystieke

ving en houding aanduiden. In genoemd artikel wordt de Berg symbool van ,,ihsan", van genadevolle eenheid met de Barmhartige, waarbij het Ik tot Gods troon kan worden. Omstreeks 1050 schreef de Perzische mysticus 'Abdullah Ansari nver de heilige steen, de Ka'ba: Van de aardse Ka'ba werden de stenen afgodsbeelden verwijderd; Van de Ka'ba van het hart worden hebzucht en begeerte onttroond. Iets van Ansari's werk werd in het Engels vertaald met een voorwoord van Mahatma Gandhi, die zelf zozeer de eenheid van mystiek en ethiek, ook in het concrete politieke leven, zocht. Twee punten vallen op in genoemde visie op de Bergrede, punten die ook juist voor de christenen van belang zijn. Ten eerste zegt Dr. Askari dar men de christelijke ethiek niet los kan maken van de christelijke Weg. de geestelijke boodschap van. Jezus. Geen ,,horizontalisme", zo zouden we dit vermaan misschien mogen vertalen. Of beter nog: bedenk dat richtlijnen voor het zedelijke, sociale en politieke handelen takken zijn, die uit een wortel gevoed moeten worden. Ten tweede wijst hij op de mogelijkheid voor christenen en moslims om elkaar beter te begrijpen, juist vanuit deze ,,mystieke" wortel van alle ,,ethiek" en dat met name .,gezien de precaire positie waarin de moderne mens zich bevindt".

De precaire positie

traditie, die, naast de meer rationalistische, een der belangrijkste hoofdstromingen is binnen de traditie van de Islam. Kenmerkend is daarin dat de uiterlijke dingen en gebeurtenissen tegelijk innerlijk bele-

Het is alsof de geschiedenis tijdens het leven van een paar voorgaande generaties wat langzamer verliep. Men had rustig, zo lijkt het thans, de tijd om de problemen van die tijd te analyseren en er een antwoord op te geven dat hout sneed. Scherp belijnd werden de beginselen en richtlijnen opgesteld en zij konden lang mee. Nu overvallen de veranderingen ons en ontglippen ons de vertrouwde formuleringen van vele beginselen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen