VU Magazine 1978 - pagina 60

1^ magazine 14

Dr. Roelf Haan

Geen keuze? , ,Als christen doe ik geen keuze tussen een kapitalistische economie of een ander stelsel. Ik weet namelijk niet welk stelsel dichter bij de geboden van het Koninkrijk Gods staat." Dit schrijft hoofdredacteur L. H. Kwast in Ae. Friese Kerkbode van 18 juni 1976. Dat is dus een oud nummer, maar doordat ik het juist tegenkwam in de dagelijkse opruimingsstrijd tegen de oude kranten en omdat ik vermoed dat ds. Kwast niet van mening zal zijn veranderd, haal ik dat toch nog maar eens aan. Als een door de Nederlandse kerken naar een Argentijnse theologische school gezonden econoom (hetbetreft zelfs in enigszins bijzondere zin de kerk van ds. Kwast zelf), knip je natuurlijk een artikel in een kerkblad van die kerken uit, wanneer het, zoals de titel aangeeft, gaat over ,,economie en ethiek". Er is nog een andere aanleiding. Vandaag bericht het Engelse dagblad ét Buenos Aires Herald: ,,Holland heeft een nieuwe regering" (ik schrijf 20 december 1977). Reuter meldt dan verder: .,Van Agt, een vrome katholiek, is Hollands meest controversiële politicus, bekend om zijn onvoorspelbare hoogst persoonlijke stijl en zijn frequente uitspraken van afkeer van de politiek. Zijn regering samen met de rechtse liberale partij zal slechts een wankele steun hebben in het parlement, maar Van Agt heeft gezegd dat hij vertrouwen heeft in zijn kansen om een volle vierjaartermijn te dienen. Het partnerschap tussen centrum en rechts kwam tot stand als een tweede keus, nadat de heer Den Uyl er de vorige maand niet in slaagde een nieuwe coalitie te vormen. Nederlandse kranten. De Telegraaf uitgezonderd, hebben weinig vertrotrwen uitgesproken in het vermogen van het nieuwe kabinet om 's lands problemen tegemoet te treden". Dit is intussen op het morhent dat u het leest oud - mogelijk zelfs verouderd -

nieuws, maar daarom terug naar ds. Kwast. Voor hem is , ,een keuze tussen liberalisme en socialismew<7 bijbels oogpunt niet interessant. , ,Lood om oud ijzer'' heeft eens iemand gezegd. Daarmee beweer ik niet dat iemand geen goede reden kan hebben om in Nederland hetzij voor de VVD hetzij voor de PvdA te kiezen, maar hij moet me maar niet met een christelijke redenering aan boord komen. De bijbel openbaart een geheel andere orde dan die wij ooit in déze wereld kunnen opbouwen". Als socialisme uit bijbels oogpunt werkelijk niets anders is dan liberalisme, als, wanneer het om zulks gaat er dus geen christelijk-politieke criteria bestaan om dit onderscheid te maken, dan moet de idee van de christelijke politiek zelf wel een onmogelijkheid zijn. Dit is inderdaad het traditionele verwijt aan de confessionele politiek. Het is merkwaardig dat de lood-om-ijzertheorie doorgaans wordt gebruikt om een practische keuze voor het liberalisme te bevorderen. Ook de geciteerde kerkbode gebruikt een onvervalst liberaal argument. WeHswaar is een nieuwe wereld ,,afhankelijk van wedergeboorte en bekering, niet van politieke programma's en wat dies meer zij". Maar, gaat het dan verder; ,,toch valt er iets te doen. Want het egoïsme van de één wordt beperkt door het egoisme van de ander''., ,We leven samen in deze schemerige wereld. Belang wordt begrensd door belang". Is dit nu juist geen geloofsuitspraak? Geen basis voor de keuze van een stelsel? Adam Smith - de docent in de ,,natuurlijke theologie": de theologie van de ,,goede redenen buiten de bijbel o m " - kon zich met dit geloof nog illusies maken, want hij meende in de praktijk nog een feitelijke ontwikkeling te zien naar de bel angenharmonie.

De ideale eindtoestand was zo ongeveer die van Holland: een veelheid van kleine en vrije ondernemers. Een beroep leer je in enkele weken of maanden. Men geloofde dat het kapitalisme als systeem werkelijk tot gelijkheid en spreiding van macht zou leiden. Tweehonderd jaar geleden kon het de kampioen zijn van de rechtsstaat, onder de heerschappij van een productiewijze die thans volkomen is verdwenen, een verdwijning waardoor het liberalisme eenvoudig is achterhaald. Nu gaat het niet meer om de vrijheid van de onderneming, maar/n entegenover de onderneming, die de grote bedreiging is geworden voor particulier initiatief en democratie. De negentiende eeuwse gereformeerden onderkenden het geloof in de heilzame werking van het egoisme als onbijbels. Dat zal ook ds. Kwast doen. Maar zij zochten er evenmin steun voor buiten de bijbel om. De gereformeerden van nu kunnen de fictie van de belangen-haimonie bovendien herkennen omdat ze zending drijven in Latijns-Amerika, waar het kapitalistische geloof in de harmonie van het egoisme op apokalyptische wijze is ontmaskerd en tenslotte openlijk is opgeheven. Het kapitalisme blijkt uiteindelijk voor de keuze te plaatsen: fascisme of socialisme. Fascisme/5 antidemocratisch. Socialisme A:a« antidemocratisch zijn, en wel degelijk tenderen naar dictatuur van een minderheid of van een meerderheid. Dat zal dan mede afhangen van de mate waarin christenen zullen doorgaan het socialisme de toegang tot de bijbel te ontzeggen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen