VU Magazine 1979 - pagina 20

m magazine 18 Emancipatie De anti-revolutionairen hebben onder Kuyper gestreefd naar de macht, maar de baas zijn ze in Nederland nooit geworden, tot opluchting van velen, wellicht van ook veel anti-revolutionairen. Het einddoel: herkerstening van de natie is nooit bereikt. Wat wèl bereikt w e r d was deelname aan de macht: emancipatie. En daarbij is het gebleven. Evenals Van Weringh ging VU-socioloog dr. J. Hendriks met een passer aan het werk o m bepaalde verschijnselen duidelijk te maken in zijn boek „De emancipatie van de g e r e f o r m e e r d e n " (1971). Bestudering van het tekenwerk geeft een idee wat er volgens sociologen aan de hand is geweest. In de cirkel van Van Weringh groepeert Kuyper rond de Geref. Kerk een aantal organisaties, waaronder de Vrije Universiteit, die de strijd tegen de „ o n herboren w e r e l d " moet aanbinden en veroveren. Dat beeld is tot in het begin van deze eeuw vastgehouden, maar in de consolidatiefase van het emancipatieproces - als de schoolstrijd g e w o n nen is - begint dit einddoel te vervagen en breken er steeds meer internexonflicten uit over de vraag „wat nu?"

Het „ z e l f b e e l d " van de gereformeerden wijzigt zich in de achtereenvoigende fasen van het emancipatieproces. Hendriks, die vier fasen o n derscheidt, tekende hoe dat ging. De laatste tekening, een soort flessenrek, geeft de situatie aan waarin het gevaar geweken is van een dictatuur in Nederland door een gideonsbende van calvinisten. Verdwenen tot tanend is het gevoel de kern De ontwikkeling in het zelfbeeld van de kleine luyden in de loop van hun emancipatieproces.

'{^k

' » ; voorfase marginaal maatschap•^elijk minderwaardig „geestelijk" uitverkoren

fase 1 en 2 „de kern"

fase 3 vervagende cirkels

fase 4 herintegratie

de „ s c h o o n - de enige ste" grondtoon grondtoon

één bevolkingsgroep naast andere

de meest zuivere kerk

een kerk in de rij

de ware kerk

van de Nederlandse natie te zijn, de elite, waar het land het van hebben moest. In Kuypers model diende hij alleen de dienst uit te maken in de gereformeerde wereld. Zijn leiderschap bij de achterban is onbetwist, maar het zijn de „ k o l o n e l s " onder wie A n e m a , die in het begin van deze eeuw de interne discipline in de a.r. beweging verstoren. Latere NSB-ers uit gereformeerde kring zullen dit laken. Tijdens de eerste wereldoorlog komt het tot een open conflict. Vergeefs tracht de bejaarde Kuyper de kolonels die hun eigen gangetje gaan in het gareel te krijgen. Hij dreigt zelfs z'n leiderschap neer te leggen. De brochures over deze conflicten v o r m e n nog steeds boeiende lectuur. Er is iets aan het veranderen in de gereformeerde wereld en dat geeft spanningen.

Hugo Visscher Een heel merkwaardig beroep op Kuyper (en Groen) w o r d t in 1943 gedaan door Hugo Visscher, jarenlang a.r. kamerlid, stichter in 1906 van de Gereformeerde bond in de Hervormde Kerk van wie Kuyper in 1912 eens zei: „Prof. Visscher is voor mij als de levende triumf van het Calvinisme in Nederland (...) Zie dien Calvinist nu eens goed aan. Is dat een professorenkop? Neen, een echte, stoere geuzenkop! (Groote vroolijkheidj." (De Standaard, 9 april 1912). Deze Hugo Visscher schreef in 1943 een boek, dat ir. Van der Graaf meteen uit de kast pakte, toen Aantjes verwees naar zijn geestelijke achtergrond. „Ondergang van de Republiek der Vereenigde Nederlanden" is de titel. Het is uitgegeven door de Volksche Uitgeverij Westland. Het eindigt met Bilderdijks versje „ I n het verleden ligt het heden; In het nu w a t w o r d e n z a l . " En over wat dat laatste zal zijn liet Visscher de lezer niet in het ongewisse. „De leiding Gods in de geschiedenis voert Nederland terug tot de gemeenschap met het Duitse Rijk." Dat is de conclusie. Nog 'n paar citaatjes: „Engeland en Amerika drijven eene wanhoopspolitiek. Anders bedienden zij zich niet van het Bolsjewistische beest om Duitschland te vernietigen. (.. .)ln dezen nacht der tijden gaat echter een ster der hope op. Onder het donderen der kanonnen ontwaken de volken en beginnen zij te beseffen, dat de geweldige worsteling in het Oosten niet slechts Duitschland, maar allen aangaat. Het levensbelang van gansch Europa is in het geding. Het gaat om het zijn of het niet-zijn der gehele Europeesche cultuur. Eigenlijk in den diepsten grond staan de Europeesche volken voor het dilemma „Christus of de anti-Christ". Zou Duitschland in die worsteling ondergaan, dan behoeft niemand zich meer enige illusie te maken over wat alsdan ons lot zal wezen. De teekenen zijn er, dat de volken ontwaken. Aan het Oostelijk front staan er reeds duizenden uit alle Europeesche tongen en natiën. Onder den kruitdamp, die het gewoel der slagvelden omnevelt, wordt het embryo van een herboren Europa verwekt. Waarom zullen de volken van Europa eeuwig met elkander strijden ? Waarom zouden zij niet komen tot een hoogere, harmonische Ie-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen