VU Magazine 1980 - pagina 483

Wl MAGAZINE n Herschreven Bijzondere vermelding verdient de totstandkoming van de eerste Troonrede na de bevrijding in 1945. Wat opvalt in deze rede is allereerst de bijzondere lengte, vooral omdat op 27 juni 1945 minister-president Schermerhom ook een uitvoerige regeringsverklaring had afgelegd. Anderzijds spreekt het ook vanzelf dat Staatshoofd en ministers er behoefte aan hadden na zes jaar non-aktiviteit van het parlement aan de volksvertegenwoordiging rekenschap en verantwoording af te leggen. Koningin Wilhelmina had de wens kenbaar gemaakt dat zou worden aangeknoopt bij haar rede van 1941 waarin zij een grondwetswijziging in uitzicht had gesteld. Bij de eerste bespreking in de ministerraad pleitte minister Drees er voor, dat bij deze bijzondere gelegenheid zou worden afgeweken van het oude recept waarbij ieder der ministers zijn bijdrage leverde waardoor een lange rij voornemens werd meededeeld. Hij achtte het van meer belang aandacht te schenken aan de huidige tijdsomstandigheden en slechts met een enkel woord het te voeren beleid aan te duiden. Zijn suggestie vond algemeen instemming. Schermerhorn maakte het eerste concept. Maar het lokte nogal kritiek uit van de minister van Verkeer en Waterstaat. Ir. Van Schaik. Hij vond dat er meer aandacht moest worden geschonken aan het lijden van het volk, zowel in Nederland als in Nederlands-Indië en miste ook belangstelling voor wat er reeds geschied was: het herstel van de getroffen gebieden (de Wieringermeer en Walcheren) en het herstel van mijnen en spoorwegen. Daarnaast had hij een groot aantal detailopmerkingen. De opmerkingen van de heer Van Schaik vonden zoveel weerklank bij zijn collega's dat praktisch tot herschrijving van het concept moest worden overgegaan. Waarschijnlijk heeft Mr. Kolfschoten nog een rol gespeeld bij de verzorging van taal en stijl, waarbij in het bijzonder wordt gedacht aan de eerste zinnen van de Troonrede van november 1945. ,,Gevoelens van diepe bewogenheid mengen zich met die van vreugde en erkentelijkheid nu ik na zes jaar van hittere scheiding weer in uw midden ben. Leed en ontbering, nederlaag en ontreddering, maar ook offervaardigheid en heldenmoed kenmerkten de donkere jaren der Duitse furie. In smart gedenken wij de tiendidzenden Joodsche landgenooten die werden gemarteld

en vermoord.'' Zoals gezegd was deze Troonrede uitzonderlijk lang: meer dan vijf dichtbedrukte boekpagina's. Aan de oorspronkelijke door Drees geformuleerde en door de Ministerraad overgenomen gedachte kon men zich niet houden; in deze bijzondere situatie sprak het ook vanzelf dat ruime aandacht werd besteed aan het te voeren beleid. Opmerkelijk was ook dat het overleg tussen het Staatshoofd en de ministers blijkbaar uitsluitend mondeling is gevoerd: in de desbetreffende archieven is geen enkel schriftelijk stuk te vinden. Was aanvankelijk dus het voornemen geweest te komen tot zeer beknopte Troonredes, na 1948 is men daar regelmatig van afgeweken. Eén der oorzaken ligt vermoedelijk in het feit dat de opeenvolgende kabinetten steunden op minstens vierfrakties met vaak zeer uiteenlopende denkbeelden en dat elk dier frakties iets van haar programma in het staatsstuk wilde terugvinden.

Geen romanliteratuur Het ligt niet in mijn bedoeling alle Troonredes, ook die van na 1945, van enig kommentaar te voorzien. Het

ging mij in dit artikel vooral om de wijze van totstandkoming en daarin is de laatste jaren naar mijn indruk weinig verandering gekomen. De aanspraak is in 175 jaar wei wat aangepast. Was het aanvankelijk ,.Edelmogende Heeren", later werd dat vereenvoudigd tot ,,Mijne Heeren". Toen in 1918 Suze Groeneweg haar intrede in de Tweede Kamer had gedaan ging dat niet meer en begon de Koningin zonder aanspraak haar rede. Nu luidt de aanhef al vele jaren ..Leden der Staten-Generaal". Meer dan de aanhef heeft het slot reden tot diskussie gegeven. Tijdens het kabinetDen Uyl is de bede vervallen en vervangen door een formulering waarin ook door het kabinet-Van Agt geen wijziging is aangebracht. Wel wordt naar ik meen mede op instigatie van wijlen Anne Vondehng - het ontwerp ter beoordeling aan één of meer taalkundigen voorgelegd om het zo leesbaar en beluisterbaar mogelijk te maken. Het streven is schoon, maar het resultaat niet altijd dienovereenkomstig. Maar misschien mogen wij aan een dergelijk staatsstuk ook niet de eis stellen dat het door alle landgenoten als romanliteratuur wordt verslonden.

Hervormd Nederland valt elke week weer op

^\

hervormd nederlond

Je kunt niet alles lezen wat wekelijks de brievenbus binnenrolt. Maar Hervormd Nederland, die laat je niet liggen. Elke week een handzaam blad, door vakmensen gemaakt, betrouwbaar, prettig leesbaar. Met vele actuele en andere interessante reportages en interviews. Met hervormd Nederland weet je net iets meer. Wie nu deze bon opstuurt, ontvangt Hervormd Nederland twee maanden lang voor zes gulden. Dat is toch geen geld? Ja, stuur mij 2 maanden HN voor f 6-. Daarna beslis ik of ik abonnee word.

Naam: Straat; Plaats: Zonder postzegel opsturen naar: antwoordnummer 1776, Den Haag. Opbellen kan ook (070) 5121 11. Wilt u met betalen wachten totdat u een acceptgirokaart hebt gekregen? Hervormd Nederland is ook in de losse verkoop verkrijgbaar.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen