VU Magazine 1981 - pagina 215

geschrift waarin Kuyper, toch waarlijk niet bang voor pennestrijd, de stroming-Staalman op de ontleedtafel legde ten einde aan te tonen dat hier sprake was van een afwijking van de zuivere AR-leer. Niets daarvan. Kuyper zei niks als Staalman hem in de Tweede Kamer voorhield wat hij vroege,r allemaal had betoogd. Elout beschrijft dat aldus: ,,Kuyper hoorde dat onbeweeglijk aan, maar met een zeer donker gezicht; men voelde, dat hem deze herinneringen en verwijten geweldig hinderden." Geen krachtig weerwoord dus, maar wat dan wel? SDAP-leider Troeistra schilderde de situatie in een prachtig beeld. Hij vergeleek Staalman met .,een horzel, die het paard Kuyper voortdurend om de oren gonst, bromt en steekt, zodat het paard korzelig wordt en niet alleen met de hoeven slaat maar ook beproeft met zijn geweldige staart de horzel te verjagen." De staart werd gevormd door het niet geringe aantal Kuyperaanhangers in de AR-partij, die hun leider volstrekt kritiekloos vereerden. Wat Kuyper deed was goed en daarmee uit. Geen AR-leider heeft zich ooit kunnen permitteren wat Kuyper allemaal uithaalde. Briesend wordt door deze Kuyperianen dan ook gereageerd op 'n kamerlid dat het waagde Kuypers daden te toetsen aan de anti-revolutionaire leer. Dat gaf geen pas. En bij gebrek aan tegenargumenten wordt Staalman zelve door het slijk gesleurd. Zo lucht het AR-blad ,,AIblasserwaard" zijn woede aldus: ,,Bind Staalman in een matras, zend hem op naar de menseneters van Nieuw-Zeeland, zodat zij tegelijk een beden een ontbijt hebben." Wat was dat voor'n man, die op het hoogtepunt van Kuypers macht zoveel misbaar in de AR-partij wist los te maken? in diverse boeken over partijgeschiedenis komt hij slechts terloops even opduiken. Geen gedenkboekschrijver heeft het kennelijk een aangenaam onderwerp gevonden. Het was een ,,neef" indefamilie,,metwieietswas" geweest. Wat dan wel? Daarover werd liever niet meer gesproken. In 1965 verdiepte zich iemand in Staalman die ,,zelf buiten de protestantschristelijke levenssfeer" staat, de Leidse student H. G. Ouwerkerk, die nadien op het tv-scherm kon waargenomen als VARA's Ombudsman en weer later als de ontstelde burgemeester van Lekkerkerk bij de ontdekking van gif onder een nieuwbouwwijk. Hij schreef een boeiende scriptie

VU-Magazine 10 (1981 )5 (mei^

ONTROUW (opgedragen aan Zijn Excellentie Dr. Abraham Kuyper).

,,Het optreden van Andries Popke Staalman binnen de Anti-Revolutionaire Partij 1858-1905", die helaas nimmer de aandacht heeft gekregen die het werkstuk verdiende. Wat er nog te vinden was over Staalman heeft Ouwerkerk achterhaald. Vijftien jaar later doken twee VU-studenten nog eens in deze geschiedenis. Hun verhaal komt op hetzelfde neer. Wie was deze Staalman? De politicus werd op 2 november 1858 geboren in Hellevoetsluis in een eenvoudig, groot gezin en groeide op in Den Helder, waar z'n vader chef werd van de zeilmakerij op de Rijkswerf. Veel onderwijs genoot Andries Popke niet. Tijdgenoten beschrijven hem als een auto-didact. Als 12-jarig kind moest hij al meehelpen de kost te verdienen. Later werd hij klerkje bij de gemeente-ontvanger in Nieuwendam en daarna diende hij — in Den Helder — als milicien. Deze werkomgeving verschafte Staalman een scherp inzicht in de toestanden bij het marine-personeel, 'n Diepe afkeer maakte zich van hem meester over de mensonwaardige verhoudingen die hij waarnam. Na z'n diensttijd startte hij een boekwinkeltje annex drukkerijtje in Den Helder, van waaruit hij het Noord-Hollands Nieuws- en Advertentieblad ,,Extra Tijding" begon uit te geven en vol te schrijven. Met vlijmscherpe pen stelde hij daarin de toestanden bij de marine aan de kaak. Gevolg: véél lezers en woedende marine-autoriteiten. Het blad mocht op de marineschepen niet meer gelezen worden.

(Uit „Het Volk")

In 1891 (het jaar van het eerste Chr. Sociaal Congres) werd Staalman tot drie weken gevangenisstraf veroordeeld omdat hij in z'n blad de commissaris van politie en een marine-officier zou hebben beledigd. Natuurlijk kende toen iedereen in Den Helder en omgeving Staalman, de ,,Kuyperiaan", die het opnam voor de gewone man. Staalman was niet gereformeerd, maar Darbist (vergadering van gelovigen), maar politiek was hij volstrekt eensgeestes met de christelijke partij, die Kuyper was gestart en die het opnam voor de armen en verdrukten. Net als Kuyer zag Staalman niets in het socialisme. Hij bestreed dat in twee brochures: „Sociaal-democratische onzin" en „Een socialist in het valletje". Voorzitter was Staalman in Den Helder van de AR-kiesvereniging Nederland en Oranje, van de Chr. onderofficierenvereniging en van de Helderse Vissersvereniging. Sterk waren de anti's niet in Den Helder; slechts 800 van de 6.750 kiesgerechtigden stemden traditioneel AR. Het was dan ook puur aan Staalmans persoonlijke populariteit te danken dat hij in 1894 het district bij de Kamerverkiezingen wist te veroveren. Voordien was de zetel bezet geweest door een liberale marine-officier. Staalmans overwining schiep de nodige paniek bij de zee-officieren. ,,Het was voor sommigen hunner om te verstijven van schrik", schreef Staalman later. We hebben in hem te maken met een pure volksvertegenwoordiger, geen door de partijtop „gedropte" kandi-

197

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen