VU Magazine 1984 - pagina 513

een schitterend voorbeeld van een man die al tijdens 1)Casimirs model toont een spiraal tussen Wetenzijn aktieve loopbaan de duale verantwoordelijkheid schap (W) en Technologie (T) met een sterke gestalte gaf. Deze inspirerende man gelooft niet in uitstroom via de industrie naar de consument. De waardevrije wetenschap en hij heeft steeds (ook hier overheid kan enigszins, maar niet veel, invloed op de VU in 1975) gewezen op de morele en maatuitoefenen, hooguit enigszins remmen of stimuleschappelijke dimensie van de wetenschap. Vorige ren. week heeft de IKON-televisie een gesprek met hem 2) ik vind deze beschrijving van de interaktie tussen uitgezonden in de serie APOCALYPS. Hij stelt daarin wetenschap en technologie en de samenleving te het volgende: beperkt en wel om de volgende redenen: "Het natuurwetenschappelijk denken is de grootste a) Empirisch onderzoek naar processen van techbewustzijnsverandering sinds de opkomst der grote nologische innovatie de laatste 10 jaar laat zien dat godsdiensten in het eerste millenium vóór Christus. er niet alleen sprake is van een druk vanuit de W-T De natuurwetenschappen verschaffen ons een intelspiraal'(science and technology push), maar dat lektuele, deel technische, deels politieke macht als ook een belangrijke verklarende faktor voor technooit tevoren, l-iet is denkbaar dat de mens zich door nologische innovatie is de vraag vanuit de markt die macht vernietigt als haar zedelijk denken niet (demand pull). radikaal in morele zin verandert. Nu is dit nieuwe, Deze demand-pull komt vooral voor in de basismemeer ethische denken niet gebaat bij het stopzetten taal, de chemie en de consumptiegoederen. In van het intellektuele denken zelf. Daarom beoefen ik deze tijden van hernieuwde overheidsaandacht ook nu nog de fysica, al ziet de wereld er zorgelijk uit. voor de technologische konkurrentiepositie van De overlevingskans wordt echter niet groter als de de Nederlandse industrie is dit een fascinerend fysicus zijn werk voortzet en de morele verantwoorstudiegebied, waar mijn ex-kollega's bij TNO delijkheid aan anderen overlaat. Daarom heb ik me meerdere bijdragen aan leveren. Het is in ieder de laatste tien jaar ook aan beleidsproblemen gegeval duidelijk dat er een wederzijdse afstemming wijd, al zal dat de wereld niet redden. Misschien heb tussen technologie en markt bestaat bij de totik daardoor anderen gestimuleerd om zich nog meer standkoming van de technologische innovatie. in te spannen er iets beters van te maken. Mijn vrouw b) Maar nog belangrijker is de groeiende rol van de en ik hebben onlangs twee appelboompjes in de tuin overheid bij het beïnvloeden van die spiraal. geplant (...)" Allereerst beïnvloedt die overheid via de budgettering de ontwikkeling van wetenschap en technologie. Immers elk jaar fourneert de Nederlandse overheid de helft van alle research- en ontwikkeAls tweede element naast de maatschappelijke verlingsgelden (bijna 4 miljard gulden). En in toeneantwoordelijkheid dat wij van essentieel belang vinmende mate wil de overheid daar richting aan den in het onderwijs en in het onderzoek noemde ik geven — de voorwaardelijke financiering is daar datgene wat Snelders presenteerde als: een voorbeeld van, evenals de nieuwe financie"de buitenwetenschappelijke factoren die, soms ringsstruktuur van TNO. Daarnaast creëert de remmend, soms stimulerend, de ontwil<l<eling van de overheid zelf vraag naar bepaalde technologische natuurwetenschappen (en wisl<unde)beïnvloeden". ontwikkelingen d.m.v. overheidsaankopen, vooral En wij voegen daaraan toe: hoe beïnvloeden verop het gebied van transport, telekommunikatiespreiding en toepassing van wiskunde en natuurwesektor, de onderwijssektor en bij het defensie-aptenschappen de maatschappelijke besluitvorming. paraat. Verder kan de overheid sterk voorwaarKort gezegd, hoe is de wisselwerking tussen keuzes denstellend ingrijpen in sektoren als energie, miin onderzoek en keuzes in beleid en bestuur. Daartoe lieu en gezondheidszorg. Dit betekent dus dat, maakten wij het volgende analysekader: buiten de industriële sektor, ook de invloed van de 1. Hoe is de verhouding tussen l<ennis (wetenschap) overheid op de W-T spiraal sterk is; in ieder geval en/funde (technologie)? sterker dan wat Casimir noemt: "enigszins stimu2. Hoe is de gevoeligheid van wetenschap en technoleren of afremmen". logie voor de maatschappelijke konteksf? c) Ten derde zijn, als gevolg van het onbehagen 3. Hoe bepaalt die maatschappelijke kontekst de over de ontwikkeling van met name de technolokeuzes in wetenschap en technologie? gie, maatschappelijke groeperingen zich meer In ons onderwijs hanteren wij dit kader, dat wij met de gaan bemoeien met de keuzes in de technologi4 K's noemen: kennis — kunde — kontekst — keuzes. sche ontwikkeling. Voorbeelden daarvan zijn de De spiraal van wetenschap en technologie, is een milieubeweging, de energiebeweging, de vredesnuttig hulpmiddel bij mijn werk. beweging en de vakbeweging. leder van deze bewegingen heeft in meerdere of mindere mate een beroep gedaan op het groeiend ( industrie aantal wetenschappers en technici dat zich ook zorgen maakt over de vertechnologisering van de samenleving. Maar ook doordat de "orgware" Spiraal-Casimir ^ dimensie van vooral produktietechnologie zo veel groter wordt, krijgen maatschappelijke factoren een grotere rol bij de technologische ontwikkeling. Mede hierdoor roepen de nieuwe technologische overheid } — — — — — { c o n s u m e n t ontwikkelingen zoals die van de informatika en de biotechnologie reakties op. Enkele voorbeelden: je ziet steeds meer maatschapIk ben overigens zo onbescheiden geweest bij de pelijke vertegenwoordigers in adviesraden; sociale autonomie van de spiraal van Casimir enkele kantte- bewegingen, zoals de vakbeweging geven eigen onkeningen te plaatsen: Sterk geschematiseerd doen derzoeksprioriteiten aan, universiteiten stellen wetenschapswinkels in. Het parlement krijgt hierdoor wij dat aldus:

Wisselwerking

13 (1984) 11 december 1984

421

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen