VU Magazine 1984 - pagina 517

neemt dat er een nieuw soort denken over management uit voort kan komen. Eén van de meest suksesvolle boeken op dit gebied is van twee McKinseyadviseurs die op basis van zeer uitvoerige enquêtes tot de konklusie kwamen dat bij excellente ondernemingen de motivatie van mensen centraal staat.

Thuis op VU? Kortom, niet alleen de wisselwerking tussen wetenschap, technologie en de samenleving hebben mijn interesse, maar ook processen die ons "minder mans en meer mens" maken (zoals Lever terecht stelde). Er zit dan ook een grote uitdaging aan het overdragen van je kennis en ervaring aan jonge mensen. Tot dusver schreef ik bij TNO "beleidsonderbouwende studies", zoals dat heet. Daarbij heb ik het gevoel dat er bij de Vrije Universiteit nog van een extra dimensie sprake is. Niet specifiek omdat hier een bijzondere grondslag bestaat, maar bovenal omdat die kennelijk geleid heeft tot he1 betrokken raken bij bijzondere mensen. Men herkent de inspiratiebron van een Universiteit niet zo zeer aan de geschreven doelstelling, maar aan de manifeste keuzes van menselijk handelen en de achterliggende visies daarbij. Zo kan ik stellen dat de keuze om op deze plaats tot eredoctores Von Weizsacker, Camara, Bonino, Luther King, Beyers Naudé (om een paar te noemen) weergeven waarom ik me op deze Universiteit thuisvoel.

Keuzes Gebaseerd op bovenstaande uitgangspunten heb ik in het verleden zelf geprobeerd keuzes te maken in diskussies over de rol van wetenschap en technologie. Met name in de energiediskussie heb ik me, met aarzelende toestemming van TNO, gestort in de debatten over kernenergie. Niet uitsluitend met een eenzijdige mening, naar ik meen, maar op zoek naar alternatieve mogelijkheden, die ook heel,.technologically sweet" blijken te zijn. De schijnbare autonomie van de kernenergie-ontwikkeling lijkt enigszins doorbroken en dat geeft hoop. Maar er is ook veel dreiging. Tinbergen heeft recent weer gewezen op de desastreuze effekten van de bewapeningswedloop op de toestand iri de Derde Wereld. Terwijl in die landen kontinu een voedselkrisis bestaat, dreigt in de rijke landen niet alleen de "nucleaire winter" maar ook de "dode lente" van de milieuvervuiling. Wetenschapen technologie moeten worden omgebogen in de richting van een "houdbare samenleving", waar mens en milieu weer in evenwicht leven. Die uitdagingen worden nog veel te weinig opgepakt, vooral omdat iedereen is gefascineerd door de onstuitbare ontwikkeling van de biotechnologie en de informatisering van de samenleving. Juist gezien hun snelheid van ontwikkeling en gezien hun potentie om ons uit het ekonomische dal te halen, worden ze alom toegejuicht. Nu kunnen we de informatierevolutie en de biotechnologie, de produktietechniek gebaseerd op het werken met levende organismen, niet tegenhouden, maar wel proberen te sturen. Hier is zeker sprake van een interessant voorbeeld hoe de besluitvormingsspiraal de biowetenschappen en -technologie beïnvloeden kan. Maar we staan pas aan het begin van de ontwikkelingen en verschillende deskundigen (o.a. Rörsch 1984) achten de genetivu-Magazine 13 (1984) 11 december 1984

sche manupulatie die in Brave New World (Huxley 1931) wordt beschreven in de toekomst zeer wel haalbaar. Ik meen dan ook dat we uitermate alert moeten blijven, zeker nu dezer dagen de eerste commerciële produkten op basis van deze DNA-techniek op de markt komen (vaccins). Dat wil dus zeggen dat we de ingezette pogingen om deze ontwikkeling maatschappelijk te beheersen zullen moeten intensiveren en de betreffende wetenschappers en technologen op hun duale verantwoordelijkheid wijzen.

Informatisering Bij de informatisering van de samenleving zijn nog veel aktuele zaken in het geding, immers, overat in de samenleving is de automatisering en informatisering te merken tot in deze zaal en straks op de receptie toe. Met name over de automatisering en de effekten daarvan maak ik me zorgen. Niet alleen kunnen de werkgelegenheidseffekten kolossaal zijn, maar in de toekomst zullen steeds meer mensen hun werkdag doorbrengen voor een beeldscherm en met een koptelefoon op het hoofd. De vraag is dan of deze mensen dan 's avonds met een walkman op het hoofd hun hond uit gaan laten of met het nieuwste videospelletje Star Wars zullen gaan spelen. En zich over kruisraketten en kerncentrales geen zorgen maken. Van Cuilenburg wijst er terecht op dat mensen maar een bepaalde hoeveelheid informatie kunnen verwerken. Ook ik signaleer dat mensen gelukkig altijd anders op technologie reageren dan de producenten denken. Zo zullen mijns inziens Teletekst en Videoplaat nooit het ochtendblad en het opinie-tijdschrift vervangen. Wel maak ik me zorgen over de effekten van de automatisering op de werkgelegenheid. Wie weet zorgen robots straks ervoor dat de Bokma koud staat of dat het bier geserveerd wordt. Optimistisch Mijn meer optimistische visie over de informatisering van de samenleving baseer ik o.a. op de inspirerende ideeëen van Naisbitt die stelt dat meer technologie (Hi-tech) bij de mensen de behoefte oproept naar meer sociale kontakten (Hi-touch). Dus ik deel niet de visie van de meer bekende Toffler, die verwacht dat we straks allemaal thuis met de huiscomputer winkelen en werken. Zo heeft de doos van Pandora nog wel meer "technological sweeties" in petto. Over de bewapeningswedloop heb ik nog maar weinig gezegd. Von Weizsacker noemt hier vooral de politieke besluitvorming het grote probleem. Voor velen is dan ook niet "1984" en niet "Brave New World" het grote schrikbeeld, maar de nucleaire apocalyps. En toch plantte Von Weizsacker bovenop de schuilkelder in zijn tuin twee appelboompjes, het Lutherse symbool van de hoop. En volgens de mythe was het enige wat Pandora overhield in haar doos: de hoop. Ik deel die hoop en vandaar dat ik ookgraag aan deze universiteit wil blijven om de essentie van de wetenschap — het in twijfel trekken van datgene dat zeker lijkt — over te dragen naar twijfel over het primaat van de technologie, twijfel aan de heilspretentie van de wetenschap en twijfel in het vertrouwen in de autonome ontwikkeling van deze beide. Wetenschap en technologie zijn mensenwerk en zo moet dat blijven." D 425

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen