VU Magazine 1985 - pagina 238

Historicus Hess over ontstaan nazisme:

"Duits nationaal-socialisme kwam niet op eigen Icracht aan de macht" Zonder hulp van oud-rechts, Duitslands oude elite van industriëlen, grootgrondbezitters en bureaucratische machthebbers, had het nationaal-socialisme 't nooit gered. Ook in 1933 behaalde de NSDAP immers niet meer dan 37 procent van destemmen, aldus prof. dr. J. C. Hess, VU-hoogleraar in de nieuwste geschiedenis, op een bijeenkomst in Den Haag van de VU-vereniging. Hij waarschuwde tegen al te eenzijdige en simpele verklaringen voor ontstaan en opkomst van het nationaal-socialisme. "Een complex van samenhangendefactoren heeft Hitler aan de machtgeholpen." werkt achten vanuit het principe van de sociaal-democratie. "Ik vind dat een verheugende zaak, al is 't natuurlijk sneu voor de confessionele partijen", aldus prof. Hess, die vervolgens het wat heikeler communisme schetst als "weliswaar ondemocratisch en in sommige facetten anti-christelijk, maar toch geen stroming waarvan men de invloed moet overschatten".

GertJ. Peelen "Laten we liever de blik naar de toekomst richten en niet steeds omzien naar wat fout ging in het verleden. Al dat gepraat over fascisme toen en nu is alleen maar bedoeld om ons een rad voor ogen te draaien: het internationale socialisme is er op uit om, onder het mom het zogenaamd 'herlevend fascisme' te bestrijden, zelf langzaam maar zeker een greep naar de macht te doen. Het voortdurende geroep dat het fascisme de kop weer opsteekt dient alleen maar om eigen daden te camoufleren. En die daden zijn geen haar beter! Denken we nu echt dat onze christelijke waarden geëerbiedigd zullen worden als dat internationale socialisme het in Europa definitief voor 't zeggen heeft?" De avond loopt teneinde wanneer een wat oudere toehoorder, staande in de zaal, deze opmerking met stijgende opwinding naar voren brengt. Meer een cri de coeuróan een vraag. Maar ook dat mag in deze discussie achteraf, waarin de aanwezigen in een zaal van de Haagse Wilhelminakerk kunnen reageren op de lezing die prof. dr. J. O. Hess zojuist heeft gehouden over 'ontstaan en opkomst van het nationaal-socialisme'. In het geheel niet in verlegenheid gebracht door dit op deze avond toch wel verrassende gezichtspunt, reageert prof. Hess met een uitvoerig exposé. "Kijken naar het verleden is nu eenmaal mijn taak als historicus", zo verontschuldigt hij om te beginnen zijn preoccupatie, "en over de toekomst,

196

Prof. dr. J.C. Hess

doe ik alleen uitspraken als 'gewone burgerman'." Het 'internationale socialisme' acht Hess een veel te ongenuanceerde term, althans wanneer spreker daaronder zowel het communisme als het democratisch socialisme wil verstaan. Dat blijkt het geval, naar is op te maken uit het heftig hoofdgeknik van bedoelde spreker in de zaal. Het democratisch socialisme, aldus Hess, heeft een onmiskenbare plaats in onze samenleving verworven, en terecht. En die bedreiging van christelijke waarden gaat niet op, waar men ziet dat veel overtuigde christenen de eigen politieke stellingname het beste uitge-

Daarbij komt, aldus Hess, dat de uitstraling van het communisme thans veel geringer is dan in het interbellum, en dus een evenredig kleiner risico is dan toen. Maar ook in dié periode is het 'rode gevaar', vaak welbewust, gechargeerd. Oud- en nieuw-rechts hebben in het Duitsland van tussen de twee wereldoorlogen het gevaar van het bolsjewisme uitgebuit om aanhang te winnen. Pure bangmakerij. Want zelfs in het linkse bolwerk bij uitstek, het Berlijn van de jaren dertig, behaalden de communisten niet meer dan een derde deel van de stemmen. Het gemiddelde in andere delen van Duitsland lag zelfs niet hoger dan tien procent. "Als u (bezwerende vinger in de richting van de discussiant in de zaal) alle socialisten en communisten over één kam scheert en ze zonder uitzondering afschildert als marxisten, samenzweerders en vijanden van christendom en democratie, dan bentookü gevaarlijk bezig. Zo'n generalisatie werkt 't gevaar van herhaling in de hand. Laten we liever leren uit het verleden!"

vu-Magazine 14(1985) 5 mei 1985

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen