VU Magazine 1985 - pagina 130

stig van oorsprong en aard. Er is op dit moment in de Verenigde Staten een brede en nog groeiende conservatieve basis, waarin fundamentalisten en ('ongelovige') neo-conservatieven schouder aan schouder staan en waarop de binnen- én buitenlandse Amerikaanse politiek voor de thans afzienbare toekomst zal zijn gebouwd, aldus, vrij vertaald, prof. Fry. Tot slot van zijn bijdrage wijst hij op de gevaarlijke vormen die met name het fundamentalistisch georiënteerde conservatisme kan aannemen wanneer het de te voeren politiek gaat onderwerpen aan de eJgen interpretaties van goed en kwaad en aan die van Gods wil met, en sturende hand in de wereld. Opmerkelijk is zowel de historische achtergrond, als de hernieuwde opkomst van het Amerikaanse fundamentalistisch getinte conservatisme — door Fry in kort bestek geschetst — zoals dat voedsel geeft aan het huidige neo-conservatieve politieke denken in de Verenigde Staten. Amerika is 'immigranten-land' bij uitstek. Die omstandigheid heeft zowel het religieuze leven als het 'seculiere' denken in hoge mate beïnvloed, zo blijkt uit Fry's essay. Kenmerk van die invloed is bij voorbeeld het geringe historische besef dat Fry de doorsnee Amerikaan toeschrijft, voortvloeiend uit de omstandigheid dat, voor wie in een nieuwe wereld een geheel nieuw leven begint, oude banden moeten worden verbroken en achterliggende schepen verbrand. Dat element is ook terug te vinden in de godsdienstige beleving in de Verenigde Staten. Met name de individuele 'bekering' die voor veel Amerikanen niets minder dan een ware 'wedergeboorte' betekent, en die ook recentelijk weer nieuwe golven 'born-again-christians' oplevert, zou sterk naar die typische immigrantencultuur verwijzen. "Het leven begint met de vernietiging van tiet verleden", zo vat Fry deze karaktertrek kort en bondig samen. De typisch Amerikaanse wijze van beloofsbeleven heeft bovendien sterk individualistische trekken, benadrukt Fry, die men in het culturele en sociale leven terugvindt: van oudsher worden zelfs de meest complexe maatschappelijke problemen herleid tot vragen voor het individuele geweten. Die stijl van denken is duidelijk herkenbaar in de leer, zoals verkondigd door bekende Amerikaanse evangelisten zoals Billy Gratiam en zijn voorganger D. L. Moody: het redden van zielen is 't enige dat telt, met als uiteindelijk doel

108

hervorming van de samenleving, maar dan wèl via de individuele bekering van degenen die daarvan deel uitmaken. Onderspit Daarbij komt dan nog, meent Fry, de in Amerika voortlevende traditie om de bijbel, als enige bron van godsdienstige kennis, letterlijk te nemen. Een traditie die uit het verleden stamt, toen "naïeve, theologisch ongeschoolde leken" het godsdienstonderwijs verzorgden op de zondagsscholen. Fry: "Zo is de bijbel gev\/orden tot het Woord van God — maar dan bezien op een zeer onwetenschappelijke en onwerkelijke manier — dat, gegeven het geringe historische besef van de Amerikanen, zélf ook geen historische achtergrond heeft." Geen wonder, aldus Fry, dat de Europese manier van bijbeluitleg en -bestudering, die aan het begin van deze eeuw ook naar de Verenigde Staten overwaaide, door de gemiddelde Amerikaan werd beschouwd als een vijandige daad jegens het geloof, ja zelfs jegens de Amerikaanse, geïndividualiseerde way of life als geheel. Dat gaf een schok die leidde tot een diepe controverse binnen het Amerikaanse protestantisme, tussen fundamentalisten en modernisten, waarbij — als gevolg van allerlei oorzaken èn omdat de Iaatsten klaarblijkelijk het tij van vooruitgang en opbloei mee hadden — de fundamentalisten het onderspit dolven. Voorlopig althans... Lange tijd was het de gewoonte om de zo vertrouwde conservatieve geloofsvisie en maatschappijopvatting der

fundamentalisten niet au serieux te nemen. Hun kans op directe politieke invloed van enige omvang leek voorgoed verkeken. Maar plotseling, in de jaren zestig, deden conservatieve orthodoxen opnieuw van zich spreken en horen. Dat was niet in de laatste plaats te danken aan de activiteiten van de wereldvermaarde evangelist Billy Graham die zelfs vriend aan huis werd bij de (overigens rooms-katholieke) president John Kennedy. Graham was het die op deze wijze meewerkte om het zo geschokte zelfvertrouwen en gevoel van minderwaardigheid weer wat weg te poetsen. De rest van de geschiedenis is nagenoeg bekend. Het conservatieve deel der natie kreeg weer grond onder de voeten en de touwtjes langzaamaan in handen, sterk geholpen dooreen nimmer aflatende ijver, energie en toewijding. De neiging om zonder omwegen gebruik te maken van elk middel dat zich aandiende en een flinke dosis fanatisme deden de rest. Die inzet leidde onder meer tot verschijnselen als de 'televisiekerk', waar opzwepende evangelisten als Jerry Falwell en Jesse Helms, die zichzelf als "Gods instrumenten voor de wederopbouw van Amerika" beschouwen, hun helen-verdoemenis-preken van het scherm doen spatten, en tot een brede beweging van wat zich thans als Moral Ma/or/fy afficheert. Echt nieuw zijn al deze uitingen van hernieuwd fundamentalistisch zelfbewustzijn, en het daaraan gekoppelde neo-conservatieve politieke denken dus niet, aldus Fry. Het zijn veeleer

Billy Graham: „vriend aan huls bij Jolin Kennedy"

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen