VU Magazine 1985 - pagina 20

de talloze gewonden en de blikschade kunnen alleen daardoor al 250 tot 300 verkeersdoden per jaar officieel worden bijgeschreven op het conto van de alcohol. Daarnaast is bekend dat zaken als kindermishandeling, andersoortige geweldplegingen in het gezin en verbroken relaties veelal alcohol als achtergrond hebben. En hoe dient men aan te kijken tegen het maatschappelijk ongerief, veroorzaakt door het feit dat tien procent van de mannelijke bevolking wel eens van het werk verzuimt als gevolg van de minder prettige nawerking van overmatig alcoholgebruik? Meer van dergelijke 'maatschappelijke kosten' van buitensporig drinkgedrag springen vooral in het oog bij een nadere analyse van het patiëntenaanbod in ons land. Spieksma becijfert dat in veertig tot vijftig procent van alle ziekenhuisopnamen alcohol een rol speelt, hetzij op de voor-, hetzij op de achtergrond. Zeker één op iedere vier ziekenhuispatiènten kampt met alcoholproblemen. In tien procent van alle gevallen waarin iemand een natuurlijke dood sterft, kan in het bloed alcohol worden aangetroffen. Eenzelfde percentage geldt overigens in die gevallen waar een ongeluk op het werk de doodsoorzaak is. Dergelijk ontluisterend cijfermateriaal maakt het des te opmerkelijker dat de diagnose: 'excessief alcoholgebruik', in de eerste- en tweedelijns gezondheidszorg slechts sporadisch wordt gesteld. Alcohol als oorzaak van klachten is blijkbaar moeilijk signaleerbaar voor met name de huisarts. Of zouden daarin andere factoren meespelen? Daarover straks meer. De voorbeelden tonen echteronverhuld, datde negatieve gevolgen niet alleen voor rekening van de excessieve alcoholconsument zelf komen maar tevens voor die van zijn of haar omgeving. Uitgaande van een aantal van één miljoen buitensporige drinkers,' krijgen naar verwachting zo'n vier miljoen Nederlanders — partners, gezinsleden, vrienden, collega's — op korte of langere termijn, direct of indirect, te maken met de negatieve gevolgen van dit alcoholgebruik. Het is in zekere zin ook de samenleving die het gelag betaalt in een mate die, naar een wellicht wat morbide, louter financiële rekensom uitwijst, de baten uit accijns op alcoholhoudende dranken verre overstijgt.

Sfeertje "Ik behoor tot de categorie die vanaf het eerste glas al z'n zinnen op de drank zet. Noem 't 'alcohol minded': de ontdekking dat dit een perfect middel is, waarbij de wereld, voor je gevoel dan, ineens perfect in elkaar komt te zitten. Ik heb die ontdekking gedaan toen ik dertien was, op een feestje thuis. Bij ons thuis werd niet gedronken. Dat zal wel een reactie zijn geweest op het feit dat mijn grootvader alcoholist was. Op dat feestje — mijn stiefbroer die achttien was had zich verloofd — werd bij hoge uitzondering cola-tic gedronken. En ik kreeg, stiekem, ook een glaasje te pakken. Dat sloeg gelijk aan. Dat warme, overrompende gevoel dat omhoogkruipt uit de maagstreek en het lekkere gevoel in je hoofd daarna, heerlijk! Al op mijn vijftiende heb ik 't ouderlijk huis noodgedwongen en na veel ruzie en ellende verlaten. Ik ging op kamers wonen, kreeg zelf de vrije hand in alles, ging werken om in m'n eigen onderhoud te voorzien en ben toen ook gaan drinken; stevig zelfs in verhouding tot mijn leeftijdgenoten: in het begin zo'n tien

18

glazen bier gemiddeld op een avond. Dat was toen veel. Later is tien glazen niets meer. Die heb je dan alleen al nodig om de eerste dorst weg te werken en je onthoudingsverschijnselen de kop in te drukken. Pas daarna voel je je weer een beetje normaal terwijl een ander dan al met z'n kin opde bar hangt. Dat ik zoveel kon drinken had ook te maken met 't feit dat ik nooit katers heb gehad. Dat zie je vaker bij 'broeders van de natte gemeente'. Zodoende had ik ook geen enkele reden om minder te drinken. Ik had de volgende dag nooit last en kon gewoon naar m'n werk. Pas veel later kwamen die onthoudingsverschijnselen, maar katers, nee. Ik werd ook nooit ziek van alcohol. Ik ging ondanks mijn grote drankconsumptie, nooit af bij vrienden of vriendinnen omdat ik lag te kotsen in het toilet. Dat kwam bij mij niet voor. Ik heb dus ook nooit die rem gehad, zo van: de volgende keer maar eens wat rustiger aan doen. Ze hebben me nooit naar huis hoeven dragen, ook later niet. Daar komt bij dat ik vrij onmiddellijk al een vriendenkring had opgebouwd, waarin stevig geconsumeerd werd. Ik weet niet of dat toevallig is of datje dat zelf zo uitzoekt, maar dat was wel zo. Veel studenten, veel kunstenaars en ander ongeregeld. Ik viel dus niet echt op. In dat milieu heerste een sfeertje dat me wel aansprak. Niet zo van lallen en brallen en carnaval vieren, maar nogal Intellectueel. Het waren dezelfde kringen waar toen ook hasjies werd gerookt. Men dacht nog dat het roken van hasj en het drinken van alcohol niet samengingen. Ik paste me dus netjes aan en heb in 't begin van die periode toen een jaar lang vrijwel niets gedronken, maar wei lekker 'geblowed'."

2225 voor Christus zag de Babylonische vorst Hammurabi zich genoodzaakt een drankwet uit te vaardigen, waarin zowel de prijs als het aantal verkooppunten van alcoholhoudende dranken drastisch aan banden werden gelegd. Zeker is dat alcohol een giftige uitwerking heeft op de cellen van ons lichaam, die geneutraliseerd moet worden, met name door de lever. Aangenomen wordt dat de stof bij bepaalde doses kankerverwekkend is en afwijkingen bij het nageslacht kan veroorzaken. En in principe kan het gebruik van alcohol bij iedereen leiden tot gewenning, afhankelijkheid en dus verslaving. Op het oog heeft alcohol een wat tweeslachtige uitwerking op de gemoedstoestand van de drinker. In eerste instantie lijkt de stof een stimulerend effect te hebben; nadien en bij hogere doses werkt alcohol hoofdzakelijk verdovend. Die aanvankelijke stimulans blijkt slechts schone schijn, berustend op de prikkelende ervaring die in feite wordt veroorzaakt door een zekere ontremming van beheersmechanismen: er vindt namelijk onderdrukking plaats van bepaalde controlesystemen van het centrale zenuwstelsel. Die 'prikkeling' is dus niet anders dan de eerste fase in de uitschakeling van bepaalde hersenfuncties.

Nadorst

Al deze effecten zijn te verklaren uit de opeenvolgende vergiftiging (intoxicatie) van bepaalde delen van het centrale zenuwstelsel. De onderdrukking als gevolg van alcoholintoxicatie zal zich 't eerst manifesteren in de voorste hersenlobben, resulterend in ontremming en verlies aan zelfcontrole. Daarna volgt de rest van de hersenen waarbij de centra die de lichaamsmotoriek, het gezichts- en het spraakvermogen beheersen worden aangetast. Ten slotte zal de werking van de hersenstam onderdrukt worden, waarmee vitale lichaamsfuncties van bij voorbeeld harten longen uitvallen. Zoals gezegd breekt het lichaam de alcohol ook weer af, althanszolang men zorgtdatde vitale centra intakt blijven. Dat gebeurt met een snelheid van één a anderhalf glas per uur. Na tien glazen blijft men dus nog tien a vijftien uur 'onder invloed'. De negatieve gevolgen van een dergelijk drankgebruik kunnen zich uitstrekken over een nog langere periode. Bij de afbraak in het lichaam wordt namelijk acetaldehyde gevormd, een schadelijke stof die op zijn beurt weer door de lever wordt geëlimineerd en verantwoordelijk is voor de 'kater' — een woord afgeleid van het oorspronkelijk Duitse catarrh, hetgeen buikpijn of ongesteldheid betekent —: hoofdIndividuele verschillen, zoals lichaamsgewicht, pijn, hartkloppingen, bovenmatig transpireren, 'opvochtgehalte en de staat van gewenning aan drank vliegers' en nadorst horen daarbij. zijn bepalend voor de hoeveelheid alcohol die nodig Het afbraakproces levert behalve acetaldehyde nog is om bepaalde effecten, die zich steeds in een oplo- wat andere stoffen op: waterstofionen, azijnzuur, pende reeks voordoen, te sorteren. koolzuur en water, waarvan de laatste drie onschadeWelke drank men nuttigt is niet of nauwelijks van lijk zijn. Van acetaldehyde en waterstofionen wordt invloed, omdat in de loop der eeuwen de inhouds- aangenomen dat zij verantwoordelijk zijn voor de maat van de verschillende soorten glazen zich heeft aanvankelijk tijdelijke, later chronische aantasting aangepast aan de hoeveelheid alcohol die de diverse aan hart, hersenen, leveren pancreas. dranken bevatten. Of men nu een glas bier, een kelkje Opmerkelijk is overigens het vermoeden van medici oude klare of een glaasje port drinkt, steeds zal men en biochemici, dat verslaving aan alcohol is terug te daarbij rond de tien gram ethanol binnenkrijgen. voeren op dezelfde biochemische basis als die aan Uitgaande van een persoon die zevenenzeventig opiaten, zoals opium, morfine en heroïne. Aannemekilogram weegt en wiens lichaam naar schatting lijk is namelijk dat de residuen, de 'sporen' die in het vijftig liter vocht bevat, kan men stellen dat élke lichaam achterblijven na de natuurlijke afbraak van willekeurige alcoholische consumptie leidt tot een alcohol, zogenaamde tetra-hydro-isoquinoline-derigehalte van 0,2 promille alcoholin het bloed. vaten (tiq's), de uiteindelijke verslaving veroorzaken. Met dat eerste glas nemen veranderingen in stemDeze tiq's hebben een opiaatachtige structuur en ming en gedrag al een aanvang. Na tweeëneenhalf twee ervan zijn ook terug te vinden in de produkten glas heeft men een promillage van 0,5 bereikt en van de beruchte papaverbol. Deze theorie zou een daarmee de legale bovengrens om nog aan het ver- opvallende overeenkomst impliceren tussen een volkeer te mogen deelnemen. Bij vijf glazen, één promil- komen geaccepteerde drug als alcohol, en andere, le alcohol in het bloed, wordt de motoriek van het niet zelden heksenjacht ontketenende , maar op lichaam aangetast: men begint te waggelen en be- zichzelf wellicht minder schadelijke stoffen als bij vindt zich op de grens tussen 'leuk' en 'sociaal voorbeeld heroïne. Het verschil zit in dat geval alleen onaanvaardbaar'. De spiercoördinatie neemt verder nog in het feit dat de gebruiker van opiaten zijn portie tot een minimum af bij tien glazen (twee promille). tiq's rechtstreeks inspuit, slikt of inhaleert, terwijl de Dan ook treedt misselijkheid op, mengaatdubbelzien alcoholconsument deze in het lichaam eerst nog zelf en zal de volgende dag moeten constateren dat men uit zijn borrel moet destilleren. zich bepaalde voorvallen uit deze fase met geen mogelijkheid meer kan herinneren. Na vijftien glazen bevat het bloed drie promille alcohol en heeft men het spraakvermogen totaal verloren. Men blijkt ongevoelig voor pijn en de ademhaling wordt onderdrukt. Na "Het breekpunt nog eens drie of vijf glazen treedt ademstilstand in: drieëneenhalf tot vier promille, het equivalent van kwam kort voor de opname. achttien tot twintig glazen drank is bereikt, hetgeen in eerste Toen begreep ik vijftig procent van de gevallen reeds dodelijk is. Na eigenlijk voor 't toediening van nog meerdrankzal hethartophouden eerst dat ik wat te te kloppen, zonderingrijpen voorgoed. ver heen was, dat Het zal duidelijk zijn dat dergelijke effecten bij excesik aan de 'limit' zat. sieve drinkers en alcoholisten pas bij veel hogere Dat ik daarvoor al doses optreden, omdat bij gewenning aan drank het veel meer dronk opmerkelijke verschijnsel zich voordoet dat het lidan een ander had chaam de alcohol steeds sneller zal gaan afbreken. me nooit eerder

Fobieën

Ontremming Alcohol is een 'drug', stelt R. Spieksma polemisch vast in zijn in '82 verschenen brochure 'Alcoholisme; diagnostiek en pathofysiologie'. Ofschoon hij in het midden laat of 't hier een 'hard' dan wel 'soft-drug' betreft, moet de chemische verbinding ethanol, de ethylalcohol die in alcoholhoudende dranken voorkomt, beschouwd worden als veroorzaker van veel meer ellende dan alle andere denkbare drugs bij elkaar. Die constatering is niet van vandaag of gisteren. Al in VU-Magazine14{1985)1 januarM985

14(1985)1 januari 1985

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen