VU Magazine 1986 - pagina 72

Een schitterende documentatie van De Bruijn en Puchinger:

Briefwisseling tussen Kuyper en Idenburg Als oktober volgend jaar aan de Vrije Universiteit zal worden lierdacht dat Abraham Kuyper 150 jaar geleden werd geboren, zullen de toespraken en artikelen stellig mede beïnvloed worden door een dik boek dat kort geleden verscheen: „Briefwisseling Kuyper-Idenburg". Met deze publikatie, verzorgd door de historici dr. J. de Bruijn en dr. G. Puchinger komen zowel de liefhebbers van het Gereformeerd Theologisch Tijdschrift aan hun trekken als die van het weekblad Privé. Maar het meeste genoegen aan dit werk zal toch worden beleefd door belangstellenden in de politieke geschiedenis van Nederland. ning in Den Haag. Als de begrafenisstoet passeert staan er zon 20 a 30.000 mensen langs de straten en op het kerkhof zijn er meer dan 10.000. De man over wie het hier gaat is Abraham Kuyper. Zijn vertrouweling Idenburg, die hij graag als zijn opvolger had gezien, spreekt bij het graf. Als vriend.

Hoe werden de zaken in het begin van deze eeuw in ons land en in de koloniën beredderd? Hoe gingen al die statig geportretteerde heren met elkaar om? De twee samenstellers van het boek, beide verbonden aan het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800heden) van de Vrije Universiteit, streken elk aangetroffen snippertje papier glad. Ze maakten geen selectie uit de inhoud; alle niet zoekgeraakte brieven tussen Kuyper en Idenburg (en de meeste bleven bewaard) zijn volledig afgedrukt. De lezer moet zelf maar uitzoeken wat daarin van belang is. Bij elkaar is het boeiende kost. De NCRV kan er zo een eigen Dallas-serie op baseren. Familliedrama's, intriges, olie, alles zit erin. Alleen het liefdesleven van betrokkenen blijft onderbelicht. En grapjes maken ze ook niet in hun brieven. Het waren bitter-ernstige mannen die met elkaar correspondeerden.

ken. Ze verdragen zijn alleenheerschappij niet langer. Eén vertrouwde vriend houdt hij nog over, een zachtmoedig en bescheiden man, die weinig neiging heeft om zich op de voorgrond te dringen. Qua karakter zijn tegenpool. Geduldig hoort deze vriend jaar in jaar uit de klachten aan van de oude egocentrische baas. Als deze weer eens ruzie maakt, probeert hij te bemiddelen en te verzoenen. Diens vrouw ergert zich aan dit eindeloos begrip wekken voor de lastige oude heer. Ze vindt haar man eigenlijk veel te goedig voor de oude potentaat. Afgetakeld en ziek logeert deze, zomer 1920, bij een bevriende familie in Velp. De villa vliegt in brand. Via een ladder moeten de bewoners zich in veiligheid stellen. Ook de 82-jarige gast wordt de ladder afgeholpen. Nog eenmaal tijdens zijn leven staat zijn naam in een krantebericht. Meer dan een halve eeuw maakte hij nieuws, ledereen kent de machtige man, maar slechts weinigen maakten hem van nabij mee. Enkele maanden later overlijdt hij in zijn wo-

Held Centrale figuur in de serie is de bejaarde stichter van de zaak, een briljante, maar lastige man, wiens geldingsdrang hem belet zich tijdig terug te trekken voor een onbezorgde oude dag. Niemand kan om de geniale oude patriarch heen, maar met bijna iedereen ligt hij ten slotte overhoop. Gekweld door toenemende doofheid vereenzaamt hij achter muren van argwaan en zelfbeklag. Ondanks zijn hoge leeftijd blijft hij in verbeeldingskracht uitblinken boven zijn omgeving bestaande uit keurige, maar saaie patriciërs, die voortdurend van de ene schrik in de andere vallen over wat de oude heer nu weer heeft uitgehaald. Voor het publiek blijft de held van het verhaal met zijn inlevingsvermogen in wat er omgaat in de eenvoudige vromen, de grote leider maar de intellectuelen om hem heen ergeren zich aan de wijze waarop hij zich keer op keer door het volk laat bewiero-

Heemskerk De opdracht tot kabinetsformatie gaf koningin Wilhelmina in 1908 aan de anti-revolutionair Heemskerk en diens kabinet was jarenlang aan het bewind met een mokkende Kuyper op de achtergrond. Vooral over het tanen van Kuypers macht bevat het boek een schat aan details. Als een rode draad loopt door de briefwisseling Koningin Wilhelmina wenste in 1907 geen de verstoorde verhouding tussen Kuyper tweede kabinet-Kuyper. Hahn laat Kuyper roepen: "Mevrouw! Mevrouw! Heeft u Abraham en Heemskerk. Dan ging het weer even van de misdadige woelingen geheel vergeten?" een tijdje goed, vooral als Idenburg verzoe-

Ben van Kaam

66

1909 - 1916 De jarenlange correspondentie tussen Kuyper en Idenburg wordt door inleider Puchinger in de politieke en geestelijke geschiedenis van Nederland, tot de belangrijkste briefwisseling van het eerste kwart van de twintigste eeuw gerekend. Het meest schreven zij met elkaar toen Idenburg in Nederlands-Indië gouverneur-generaal was (1909 - 1916) en a.r.-partijleider Kuyper zich in Nederland deed gelden. Uit deze brieven is door menige historicus al uitvoerig geciteerd. Ze geven o.a. een beeld van de voorzichtige positieve houding van Kuyper en Idenburg ten opzichte van wat men noemde: het ontwaken van Azië. Over zijn machtshoogtepunt was Kuyper toen al heen. De verkiezingsnederlaag van 1905 had een eind gemaakt aan het door hem geleide kabinet en toen in 1908 de politieke kansen zich keerden, verijdelde de jonge koningin Wilhelmina een come-back van Kuyper. Het heeft, zoals bekend, tussen die twee nooit geboterd.

VU-MAGAZINE — FEBRUARI 1986

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen